Ғалымдар Каспий теңізінің геоэкологиялық ахуалы климаттық, гидрологиялық және антропогендік факторларға тәуелді, ал теңіз деңгейінің өзгеруі циклдік сипатқа ие деген қорытынды жасады, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
ТОЛЫҒЫРАҚ
Профессор Нұрлан Мұнбаев Каспий теңізі деңгейінің динамикасын XVI ғасырдан бері зерттеген. Теңізге су түсімінің негізгі көзі — Волга өзені, ал оның толығуы жауын-шашын мөлшеріне байланысты өзгеріп отырады деп жазады lada.kz. Сонымен қатар, ғалым Каспий деңгейі мен Күн белсенділігі арасындағы байланысқа да назар аударған.
Гелиомакропрогноздау әдісі Күн циклдері, Волга алабындағы жауын-шашын көлемі және аумақтың ылғалдану фазалары арасындағы өзара байланыс бар екенін көрсеткен. Ғалымның айтуынша, дәл осы үдерістер ұзақтығы 50–60 жыл және шамамен 120 жылға созылатын климаттық ырғақтарды қалыптастырады. Ал бұл ырғақтар Каспий деңгейінің көтерілуі мен төмендеу кезеңдерін айқындайды.
– Күн циклмен өмір сүреді: шамамен әр 11 жыл сайын оның белсенділігі артып немесе бәсеңдейді. Бұл кезеңдерде Жердегі температурадан гөрі атмосфераның жоғарғы қабаттарындағы жағдай — жылудың таралуы мен ауа ағындарының қозғалысы өзгереді. Күн белсенділігі күшейген кезде атмосфера жұмысына аздап ықпал етіп, циклондар мен антициклондардың бағытын өзгертеді. Соның нәтижесінде жауын-шашынның қай аймаққа түсетіні, қай жерде құрғақшылық орнайтыны басқаша қалыптасады. Бұл өзгерістер күрт емес, бірақ ұзақ мерзімді және жылдар бойы жиналады. Мысалы, Еділ бойында бірнеше жыл қатарынан жаңбыр мен қар мол түссе, өзен суы көбейіп, теңізге су жинала бастайды. Ал жауын-шашын азайса, Каспий деңгейі төмендейді, – деп түсіндірді Нұрлан Мұнбаев.
Табиғи факторлардан бөлек, теңіздің жағдайына техногендік жүктемелер де кері әсерін тигізіп отыр. Атап айтқанда, мұнай-газ саласын игеру, өзен арналарының өзгеруі және су ресурстарының ластануы ахуалды күрделендіреді. Осыған байланысты зерттеушілер геоэкологиялық тәуекелдерді бақылау мен болжауда кешенді тәсілді қолдану қажет екенін атап өтті.
