Байыңды соттатып, не бақытты күн кешпексің – белгілі имам әйел-баланың құқығын қорғау заңына қарсылық білдірді

Имам не дейді?

– Ата-дәстүріміз керемет еді ғой. Әйел адам еркекке бағынғаннан қор болған жоқ-тұғын. Бірақ мына заңда баланы зорлық-зомбылықтан құтқару, әйелді құтқару деген сөз... Біз мектепте ұстаздардан таяқ жедік. Ол кезде біз үйдегілерге айтып бармайтынбыз. Сол кезде ашулатанбыз. Кейін рахмет айттық қой. Ұстаздарымыздан таяқ жегеннен кейін білімін алған жоқпыз ба? Үйде отырған кезде балам қателессе, құйрығынан шақ еткізіп ұра алмасам, несіне әкемін? Мен ұрам баламды. Балаң өрескел қателік жасап жатса, баланы шапалақпен құйрықтан ұру керек болады, – дейді имам.

Жарқын Мырзатаев бала әке-шешеден, ұстаздарынан қорықпағаннан кейін өздігімен білім алып, дамымайды. 

– Онсыз да қазіргі жастарды телефон тәрбиелеп жатыр ғой. Бұл заң қабылданбаса екен деп ойлаймыз, – дейді ол.

Имам бұл заң ажырасуды көбейтетінін айтады.

– “Осырақ шалым артық” деген баяғыдағы апаларымыз қандай еді, ә!? Күйеуіңді соттатып, жесір болып, неменеңмен жетіспексің!? Қартайған кезде ата мен апа боласың. Бала-шағаң көп жағдайда қарамайды сол кезде. Өзінің бала-шағасына әлек болып кетеді. Екеуің отырасың жыбыр-жыбыр етіп. Бір-біріңе керек боласың. Байыңды соттатып, жесір қылып, не бақытты күн кешпексің?! Әйелдердің өздері де “шайтанымыз қойған кезде әйт деп тұратын еркек керек” дейді. Еркегіңді соттатып жібергеннен кейін шайтаның сені толығымен билейін деп тұр ғой, – дейді ол.

Жарқын Мырзатаев әкенің шапалағын, мұғалімнен ұрсыс істеп көрмеген балалар ертең әскерге барып, жаумен соғыспайды дейді. “Біз балет бишілерін дайындап жатырмыз” деп есептейді.

Көп талқыланған заң

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы» және «Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының заңдарына өткен айда қол қойған еді.

Ақорда мемлекет басшысы 2022 жылғы 16 наурыздағы және 2023 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына арнаған жолдауларында әйелдер мен балаларға қатысты зорлық-зомбылық үшін жазаны қатаңдатуды тапсырғанын еске салады.

Енгізілген түзетулер қоғамда қызу талқыланды. Парламент палаталарының отырыстарына Ұлттық құрылтай мүшелері, үкіметтік емес ұйымдардың, Президент жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның, Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың өкілдері және Балалар құқықтары жөніндегі уәкіл қатысты.

Енгізілген нормалар

Әйелдер мен балаларға қатысты кез келген сипаттағы зорлық-зомбылық үшін жауапкершілікті қатаңдататын, сондай-ақ отбасы институтын, кәмелетке толмағандардың қауіпсіздігін нығайтатын нормалар енгізілді:

• денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру және ұрып-соғу қылмыстық құқық бұзушылық ретінде танылды. Денсаулыққа қасақана ауырлығы орташа және ауыр зиян келтіруге қатысты жауапкершілік қатаңдатылды;
• неке және отбасы, әке болу, ана мен бала институтын нығайтуға негізделген неке және отбасы заңнамасының жаңа қағидаттары, сондай-ақ жалпыадамзаттық, ұлттық, дәстүрлі, мәдени, отбасылық құндылықтарды құрметтеу негізінде балалардың адамгершілік, рухани тәрбиесін қамтамасыз ету қағидаты қарастырылған;
• отбасы, әйелдер мен балалардың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі байланыс орталығы қызметінің құқықтық негіздері жасалды. Оның рөлін ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган айқындайтын заңды тұлға атқарады. Бұл ретте мемлекеттік органдар отбасы, әйелдер мен балалардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша өзара әрекет етіп қана қоймай, байланыс орталығына азаматтардың өтініштерін қарау нәтижесінде қабылданған шаралар туралы ақпарат беругеміндетті болады;
• тұрмыстық зорлық-зомбылықтан зардап шеккендерге арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету үшін отбасын қолдау орталықтарын құруға және олардың жұмысына қатысты мәселелер заңнамалық тұрғыдан бекітілді;
• өзін-өзі өлтіруге итермелегені және ықпал еткені, сондай-ақ өзін-өзі өлтірудінасихаттағаны үшін қылмыстық жауапкершілік енгізілді;
• 16 жасқа толмаған адамдарға сексуалдық сипатта тиіскені үшін қылмыстық жауапкершілік енгізілді. Кәмелетке толмағандарды ұрлағаны және заңсыз бас бостандығынан айырғаны үшін жаза айтарлықтай қатаңдатылды;
• кәмелетке толмағандарды жәбірлегені (буллинг, кибербуллинг) үшін әкімшілік жауапкершілік алғаш рет енгізілді;
• білім беру ұйымдары кәмелетке толмағандар жасаған немесе оларға қатысты жасалған заңға қайшы әрекеттер туралы құқық қорғау органдарына дереу хабарлауға міндетті;
• 16 жасқа дейінгі балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында  жол ақысын төлемегені үшін оларды қоғамдық көліктен мәжбүрлеп түсіруге тыйым салынды.

Заңдардың мәтіні баспасөзде жарияланған.