Түркия мен Израиль Таяу Шығыстағы көшбасшылық үшін бәсекелесіп, Башар Асад режимі құлағаннан кейінгі Сириядағы жағдайды пайдаланып қалуға тырысып жатыр, деп хабарлайды Ulysmedia.kz. Бұл туралы Financial Times жазды.
ЭРДОҒАН: ОСМАН МҰРАСЫН ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ ЖОЛЫНДА
Түркия президенті Реджеп Тайып Эрдоған жақында өзін әлемдік деңгейдегі санаулы беделді көшбасшылардың бірі ретінде сипаттап: “Қазір тек екеуміз қалдық – мен және Владимир Путин” деген мәлімдеме жасады. Оның бұл сенімділігі Сириядағы ықпалынан туындап отыр. Түркия Сирияда исламшыл топтарға, әсіресе «Хайят Тахрир аш-Шам» (ХТШ) ұйымына қолдау көрсеткен аймақтағы жалғыз держава болды. Бұл ұйым Башар Асад режимін құлатқаннан кейін Түркия Сирияда жаңа ықпал алаңына ие болды.
Эрдоғанның мақсаты – бұрынғы Осман империясының аумағында Түркияның ықпалын қалпына келтіру. Сириядағы күрдтердің әлсіреуі, босқындар мәселесінің жеңілдеуі және 2028 жылдан кейін президенттік билікті сақтау – осының бәрі Түркия саясатының маңызды ішкі пайдасы болуы мүмкін. Сонымен қатар, Түркияның исламшыл топтармен, соның ішінде «Бауырлар-мұсылмандар» қозғалысымен байланысы Израиль мен Парсы шығанағы елдері үшін үлкен қауіп саналады.
НЕТАНЬЯХУ: ИЗРАИЛЬДІҢ ШЕКАРАЛАРЫН КЕҢЕЙТУ АМБИЦИЯСЫ
Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху да аймақтағы ықпалын нығайтуды көздеп отыр. Оның айтуынша, Таяу Шығыста «Сайкс-Пико келісімінен бері жүз жыл ішінде болмаған өзгерістер» орын алуда. Ол 1916 жылғы Осман империясын бөлген британ-француз келісімін меңзеп отыр. Нетаньяху «Ұлы Израиль» идеясының жақтаушысы ретінде елдің шекарасын кеңейтуді мақсат етеді. Оның коалициясындағы қоныстанушылар қозғалысы Газа секторының бір бөлігін қайтарып алуды және Батыс жағалауды аннексиялауды талап етуде.
Сириядағы тұрақсыздық Израиль үшін жаңа мүмкіндік болып отыр. Израильдің Сирия аумағындағы әскери әлеуетті жою әрекеттері оның аймақтық амбицияларын айқындайды. Сондай-ақ, Нетаньяху Иранға қарсы түпкілікті есеп айырысу мүмкіндігін көруде. Иранның ішкі оппозицияға тап болып, Сириядағы одақтастарының әлсіреуі бұл жоспарды жеңілдетуі мүмкін. Алайда, Иранның ядролық қару жасау әрекеті Израиль тарапынан әскери соққыға ұшырау қаупін арттырады.
Эрдоған мен Нетаньяхудың аймақтық үстемдікке деген амбициялары ұқсас қиындықтарға тап болып отыр. Екі ел де Таяу Шығыстағы араб мемлекеттері үшін бөгде болып саналады. Араб әлемі Осман империясын қалпына келтіруге ниетті емес. Ал Израильге сенімсіздік пен жеккөрушілік сезімі сақталуда.
Экономикалық тұрғыдан алғанда, екі мемлекет те аймақтағы ұзақмерзімді үстемдікке қол жеткізуге жеткілікті әлеуетке ие емес. Түркияның экономикасы инфляциядан зардап шексе, Израиль – технологиялық және әскери қуатына қарамастан, халқы 10 миллионнан аз шағын мемлекет.
Сауд Арабиясы мен Парсы шығанағы елдері де аймақта өз мүдделерін қорғауда. Олар үшін Түркияның исламшыл топтармен байланысы Израильдің территориялық амбицияларынан гөрі қауіптірек болып көрінеді. Дегенмен, Израильдің Газадағы әскери әрекеттері араб әлемінде үлкен резонанс тудырып, Эр-Рияд үшін Нетаньяхумен ынтымақтастықты қиындатады. Араб елдері үшін екі мемлекеттің шешімі маңызды, ал Израильдің бұл мәселеде әрекетсіздігі жағдайды күрделендіруде.
Сауд Арабиясы, Катар және БАӘ қаржылық қуатына сүйене отырып, аймақтағы ахуалды Эрдоған мен Нетаньяхудан да мықтырақ қалыптастыра алады. Эр-Рияд қандай бағытты таңдаса да, бұл шешім Таяу Шығыстағы жағдайды айтарлықтай өзгертуі мүмкін.
