Байденнің Орталық Азия президенттерімен алдағы кездесуі сыртқы саясат үшін жаңа мүмкіндіктер ашады, деп хабарлайды Ulysmedia.kz тілшісі wsj.com сайтына сілтеме жасап.
Сейсенбі күні Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясы аясында өтетін саммитте АҚШ президенті Орталық Азиядағы бес мемлекет – Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Түркіменстаннан келген әріптестерімен алғаш рет кездеседі. Қазақстан Республикасының АҚШ-тағы Елшілігі жариялаған, авторы Камран Бохари деп көрсетілген жазбада C5+1 кездесуі өмірлік маңызды аймақтағы шешуші қадам болуы мүмкін екені айтылған.
АҚШ-қа Еуразия құрлығының қақ ортасына стратегиялық көзқарас қажет, өйткені ол Ресей мен Қытайға қарағанда тарихи жағынан әлдеқайда аз ықпал етеді. Мәскеу де, Бейжің де қиындықтармен бетпе-бет келіп тұрған кезде Вашингтон Орталық Азиямен қарым-қатынасты нығайта түспек. Бастысы аймақтың табиғи көшбасшысы Қазақстанмен тығыз ынтымақтастық болмақ. Ақ үй өзінің 2021 жылға арналған Ұлттық қауіпсіздік жөніндегі уақытша стратегиялық нұсқаулығында Орталық Азияны атап өтпегенін ескерсек, бұл кездесу ілгерілеудің нақты белгісі.
Си Цзиньпин осы жылдың мамыр айында тарихи Жібек жолының бойындағы Сиань қаласында бес президентті қабылдады және аймақты Бейжіңнің орбитасына тарту әрекетін жасады. 2022 жылдың қазан айында Владимир Путин Орталық Азиядағы әріптестерімен кездесу үшін Қазақстанның астанасы Астанаға барды. Орталық Азия елдерінің басшылары Мәскеу мен Бейжіңге тұрақты түрде барып тұрады.
Бірақ Ресейдің алапат соғыстан әлсіреуі мен Қытайдың экономикалық құлдырауы Вашингтонға Орталық Азиямен тығыз байланыс орнатуға, бұрыннан оқшауланған аймақты Батыспен және халықаралық қауымдастықпен интеграциялауға мүмкіндік береді.
Аймақтағы әрбір ел ішкі, саяси және экономикалық өзгерістерді бастан кешіруде. Өңірдегі ең ірі экономикасы бар Қазақстан аса қажет реформаларға көш бастап келеді. Ең бастысы, ол ядролық қаруды таратпау, лаңкестікпен күрес, қақтығыстарды реттеу және халықаралық дамуды қоса алғанда, бірнеше аренада өсіп келе жатқан халықаралық ойыншы ретінде өзін көрсетіп жатыр. Өткен жылдың күзінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаев көпвекторлы сыртқы саясат доктринасын жариялады, бұл ел барлық ірі жаһандық ойыншылармен, соның ішінде Ресей, Қытай, АҚШ және Еуропалық Одақпен тығыз қарым-қатынасты дамытуға ұмтылу үстінде.
Ресей мен Қытайға жақын орналасқандықтан, Қазақстан Вашингтонға Украинадағы дағдарысты шешуге және соғыстан кейінгі алмағайып кезеңде Мәскеумен қарым-қатынасты қалпына келтіруге, сондай-ақ Бейжіңмен бәсекелестіктің күшеюіне төтеп беруге көмектесе алады.
Астана бұл рөлді атқаруы үшін Ресей мен Қытайдың қысымына қарсы тұруда екі бағытта АҚШ-тың көмегі қажет болады.
Біріншіден, Вашингтон Астананың суперпрезиденттік басқару түрінен күшті парламенті, жаңа саяси партиялар үшін кеңістігі бар және БАҚ еркіндігі кеңейтілген президенттік республикаға көшу кезіндегі саяси реформаларына қолдау көрсете алады. Қазақстанның демократиялық жолы Орталық Азияның қалған төрт мемлекеті үшін аймақты Мәскеу, Бейжің және Кабулдың ықпалынан оқшаулаудың үлгісі болуы керек.
Екіншіден, Қазақстан жалпыға ортақ Орта дәліз деп аталатын Транскаспий халықаралық транзиттік дәлізі арқылы аймақ пен жаһандық экономика арасындағы байланыстырушы буын болып табылады. Бұл көп арналы көлік артериясы Шығыс пен Батысты құбырлар, темір жолдар, автомобиль жолдары және талшықты-оптикалық кабельдер арқылы байланыстырады. Дәліз Орталық Азияның экономикалық дамуына және халықаралық энергетикалық және басқа да сауда ағындарына ықпал етеді. Америка Құрама Штаттары инвестиция, сауда, технология және жаһандық көшбасшылық арқылы дәлізді табысты етуге көмектесуі керек. Кеңірек айтсақ, Америка Қытай мен Ресейден озып кету стратегияларын ұстана отырып, Орталық Азияға қатысты тактикалық көзқарасын жетілдіруі тиіс.
Айта кетейік, Камран Бухари – New Lines стратегия және саясат институты Еуразиялық қауіпсіздік және өркендеу бөлімінің аға директоры және Оттава университеті кәсіби даму институтының ұлттық қауіпсіздік және сыртқы саясат жөніндегі маманы.
