«Ашық НҚА» порталында «2024-2026 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» құжатқа өзгерістер жобасы жарияланды. Өзгерістер жол салу мен жөндеуге қатысты, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
Сыртқы қарыздар есебінен жұмыс істеу және республикалық бюджеттен бірлесіп қаржыландыру
Алматы – Бішкек
«Ұзынғаш-Отар» автомобиль жолының учаскесін реконструкциялауға жұмсалатын шығындар биыл бес млрд теңгеге жуық өсуі тиіс. Динамика келесідей:
сыртқы қарыздар есебінен, жоспарланғандай 5,1 млрд теңге емес, 9,4 млрд теңге тартылады;
республикалық бюджеттен сыртқы қарыздарды қоса қаржыландыру есебінен құрылыс 900 млн-нан 1,6 млрд теңгеге дейін қымбаттайды.
Олар бұл жолды бірнеше жылдан бері ретке келтіруге тырысып келеді. 2021 жылы олар EH ESER TAAHHUT VE SANAYI A.S түрік компаниясымен құрылыс-монтаждау жұмыстарына келісімшарт жасады, бірақ түріктер міндеттемелерді орындамады, сондықтан шарт бұзылды.
Байқау қайтадан өткізіледі.
Астана – Алматы
Келесі өзгеріс «Күрті-Бурылбайтал» учаскесіне қатысты болады. Орталық-Оңтүстік дәлізін реконструкциялауға және жобалау-іздестіру жұмыстарына 2,9 млрд теңге бөлінген. Жаңа есептеулер бойынша ол 9,5 млрд теңгені қажет етеді. Қаржыландыру көзі: сыртқы қарыздар. Сондай-ақ республикалық бюджеттен де 1,7 млрд теңге қосымша қаржы бөлінеді.
Бұл учаскеде құрылыс жұмыстарын Sinohydro Corporation Limited, SP TODINI & SMS және KLV InSaat AS жүргізетіні бұрын хабарланған. Айтпақшы, соңғысымен келісімшартқа 2022 жылдың аяғында қол қойылды.Аталған маршрутта қозғалыстың бір жолағын пайдалануға беру 2023 жылдың соңына таман делінген, ал тұтастай 2025 жылдың соңында аяқталатыны айтылды.
Ақтөбе – Астрахань
«Қандығаш – Мақат» учаскесін реконструкциялауға 910 млн теңге емес, 2,4 млрд теңге қажет, сондай-ақ қоса қаржыландыру есебінен шығындардың бір бөлігі қсыомша 105 млн.теңгеге ұлғайды. Бірақ әділеттілік үшін айта кету керек, олар 2024 жылы осы мақсаттарға Ұлттық қордан үш миллиард теңгеден астам қаражатты трансферттеуді жоспарлаған. Бірақ бұл идея қайта қаралып, шығындар 802 млн теңгеге қысқаратын болды.
2021 жылы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі (қазіргі Көлік министрлігі мен Индустрия министрлігі) бұл тас жолдағы жол жұмыстары сол жылдың соңына дейін аяқталады деп пресс-релиз таратты. Сондай-ақ жолдың сонау 60-шы жылдары салынғаны, 50 жылдан астам пайдаланылған уақытта тек ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілгені, сол себепті қайта жөндеуге тура келетіні түсіндірілді.
Түркістанның шығыс айналма жолы әзірге қағаз бетінде ғана
Бірнеше жылдан бері Түркістанның шығыс айналма жолын салу туралы айтылып жүр. Оның үстіне бұл идея биыл жүзеге асуы тиіс еді. Бұған республикалық бюджеттен 12,4 млрд теңге бөлінді. Бірақ ұсынылған түзетулерде шығыс айналма жолға жұмсалатын шығындар алынып тасталды. Көлік министрлігінің кеңейтілген алқа мәжілісінде вице-министр Сәтжан Әблалиев 2024-2026 жылдардағы екінші кезеңде осы учаскеде құрылыс-монтаждау жұмыстары басталатынын мәлімдеді. Құрылысқа қаржы бөлінбей қалғаны аймақтың әзірге бұл сегментсіз де жұмыс істей алатынын білдірсе керек.
Ұлттық қор ақшасына жол салу
Жол салуға жұмсалатын қаражат Ұлттық қордан да бөлінеді. Бұған, әрине, халық қарсы болған. Алайда 2024 жылы Ұлттық қордан «Үшарал-Достық» учаскесін қалпына келтіруге әу баста жоспарланғаннан 640 миллион теңге артық жұмсалады. «Қарабұтақ-Қостанай» жолына бастапқыда жоспарланған 10 миллион емес, 524 миллион теңге қажет.
«Бурабай-Көкшетау-Петропавл-Ресей шекарасы» транзиттік дәлізі 5,2-ден 6,4 миллиард теңгеге қымбаттады. «Орталық-Батыс» дәлізін қайта құру және жобалау-іздестіру жұмыстары мен кейбір учаскелерде жобалық-сметалық құжаттаманы әзірлеу де қымбаттады. Бұрын олар 9,6 миллион теңге жұмсайды деп күтсе, қазір бұл сома 38,5 миллионға өсті.
Құжатқа жаңа жоба – Бұқтырма су қоймасы арқылы өтетін көпір де енгізілді. Оның құрылысына 25 миллиард теңге бөлінді.
Бұл ретте жағымды жаңалық та жоқ емес: кейбір жобаларға бөлінетін Ұлттық қор сомасы жоспарланғаннан азырақ болады. Мысалы, Жезқазған-Қарағанды жолына жоспар бойынша биылға 20 миллиард теңге жұмсалуы тиіс еді, бірақ бұл сома 582 миллион теңгеге дейін қысқартылды, сондай-ақ Астана-Алматы жолын қалпына келтіруге Ұлттық қордан бөлінетін трансферт млрд.теңге шамасында қысқартылды.
Жол бойындағы Ертіс арқылы өтетін көпірге биыл 22 миллиард теңгеге жуық қаржы қарастырылған. Қазір сома 15 млрд.теңге болып қайта қаралды.
Осылайша, қосымша шығындар мен үнемделген қаражаттың балансын алып қарасақ, құжат бойынша шығыстар 43,6 млрд теңге, ал үнемдеу 40,2 млрд теңге болған. Айырмашылық 3,4 млрд теңге, яғни бастапқыда жоспарланған сомадан 3,4 млрд.теңге көп шығып тұр.
Бұл ретте жоба құнының өсуіне не негіз болатыны белгісіз. Доллар бағамының өзгеруіне талдау жасайтын болсақ, онда 12 желтоқсанда қаулы қабылданған кезде бір доллар 458,5 теңге болды. Оның үстіне жыл ішінде көрсеткіштер одан да жоғары болды. Бүгінгі бағамға қарасақ, бір доллар үшін 446,6 теңге.
Жемқорлық жайлаған сала
Жақында «Антикор» «ҚазАвтоЖол» ҰК» АҚ Жамбыл облысы бойынша бөлімшесінің лауазымды тұлғаларын ұстады, олар «Қордай» бақылау-өткізу бекетінің құрылысы кезінде аса ірі көлемде бюджет қаражатын жымқырды деген күдікке ілінген. Алдын ала есептеулер бойынша, келтірілген шығын көлемі 194 миллион теңгеден асады. Біраз уақыттан кейін QazAvtoJol Жамбыл облысы бойынша филиалы директорының орынбасары ұсталғаны белгілі болды.
Наурыз айының басында Талдықорған соты Жетісу облыстық Жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасының бұрынғы басшысын жол жөндеу жұмыстарын сапасыз жүргізгені үшін 3,5 жылға бас бостандығын шектеуге үкім етті.
Ақпан айының соңында Ақмола облысында жол құрылысына бөлінген 1,2 миллиард теңгеден астам қаржыны ұрлаған шенеунікті сот екі жылға бас бостандығынан айырды.
Қазақстан соңғы 10 жылда жол құрылысына 4 триллион теңге жұмсағанымен, жол сапасының көрсеткіштері бойынша халықаралық рейтингте 93-орында тұр. Қадағалаушы органдар жыл сайын жол құрылысы кезінде 5-6 мыңға жуық заң бұзушылықты анықтайды. Антикор соңғы үш жылда көлік инфрақұрылымы саласындағы ұрлық пен қызметін асыра пайдалануға қатысты 120-дан астам қылмыстық іс қозғады. Жол саласында қызмет ететін 40 азамат түрлі мерзімге сотталды.
