Сарапшылар сапалы қарыз алушылардың базасы төмендей береді деп санайды деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
Қазақстанның кредит нарығы кезекті «көпіршіктің» пайда болуын болдырмау үшін салқындатуды қажет етеді. Бұл пікірді сауалнамаға қатысқан кәсіби мамандар айтып отыр.
Сарапшы Игорь Додонов халықты несиелеу өте жоғары қарқынмен өсіп келе жатқанын атап өтті. Тұрғындардың банктер алдындағы жиынтық борышы жыл басынан бері 27,5%-ға, 9,6 трлн теңгеге дейін өсті, ал нақты кірістер біршама баяу өсуде (тамыз айындағы жағдай бойынша 6,1% - ға).
«Болашақта, егер «салқындату» шараларын қолданбаса, бұл бөлшек несие беру нарығында «көпіршіктің» пайда болуына әкелуі мүмкін», – дейді сарапшы.
БАНКТЕР КЛИЕНТ ҮШІН БӘСЕКЕЛЕСЕДІ
Оның айтуынша, мұндай жағдайда сапалы қарыз алушылардың базасы біртіндеп азаяды. Содан банктер төлемге қабілетті клиенттер үшін бәсекелесуге мәжбүр болады. Олар мұны жаңа сандық қызметтерді дамыту және экожүйелерін кеңейту арқылы жасайды.
Бұл ретте Додонов қаржы институттарындағы бөлшек кредиттік портфельдердің сапасы жақсарғанын атап өтті. Осылайша, 90 күннен астам мерзімі өткен қарыздардың (NPL) үлесі ағымдағы жылдың басындағы 5,4%-ға қарағанда қазан айының басында 4,1%-ды құрады. Сондықтан әзірге қазақстандықтардың төлем қабілеттілігінің айтарлықтай нашарлауы байқалмайды.
ЖАҢА ЖЫЛДА НЕ ЖАҢАЛЫҚ КҮТІП ТҰР?
2022 жылға арналған банк секторының болжамдарына келетін болсақ, Додоновтың пікірінше, банктер экономикалық белсенділіктің жақсаруынан пайда көреді.
«Менің бағалауым бойынша, бөлшек несиелендірудің өсу қарқынының 12-15%-ға дейін әлсіреуін күту керек. Бұл ставкалардың өсуі және адамдардың төлем қабілеттілігінің белгілі бір нашарлауы аясында болады. Атап айтқанда, NPL индикаторы «бөлгіш әсерінің» әлсіреуіне байланысты өсуі мүмкін. Ал келесі жылдың қорытындысы бойынша банктердің жиынтық таза пайдасының өсуі 10-15%-ға дейін баяулауы мүмкін", - деп күтеді талдаушы.
Өз кезегінде Қаржыгерлер қауымдастығының талдаушысы Рамазан Досов NPL үлесінің 4,1%-ға дейін төмендеуі бөлшек кредиттер портфелінің өсуі есебінен емес, проблемалық қарыздар көлемінің азаюы (-4,5%, 387 млрд теңгеге дейін) есебінен болғанын нақтылады.
Ол сондай-ақ банк нарығындағы бәсекелестік жоғары деңгейде және үнемі өсіп келе жатқанын атап өтті. Мұны жаңа технологиялық шешімдерді енгізу, клиенттерге қызмет көрсету жылдамдығын арттыру, қаржылық емес өнімдерді ұсыну арқылы бағалауға болады.
«Банктер қызметтер мен шешімдердің кең спектрін (базарлар мен экожүйелер) ұсынуға тырысып, дәстүрлі қаржы өнімдерінен асып түсуде. Бұл тәсіл оларға сапалы қарыз алушылар үшін бәсекелестіктің күшеюі жағдайында клиенттердің адалдығын алуға мүмкіндік береді, нәтижесінде ол қосымша пайда көзі болады», – деп түсіндірді ол.
Досов жақын арада орнықты дамудың күн тәртібі (ESG), оның ішінде көміртегі бейтараптығы нарыққа айтарлықтай әсер етуі мүмкін екенін айтты.
«Негізгі сауда серіктес елдердегі экономиканы декарбонизациялау шаралары едәуір күшейтілуде және болашақта Қазақстан экономикасына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Тиісінше, жинақ ақшаларын экономиканы қаржыландыру көздеріне айналдырудағы ESG факторларын есепке алу қаржы секторының тұрақты дамуын қолдаудың сөзсіз шарты болады», – деді ҚҚҚ өкілі.
МҚҰ БАНККЕ АЙНАЛА МА?
Сонымен қатар, Қаржы нарығын реттеу агенттігінің микро қаржы ұйымдарын (МҚҰ) банктерге қалыптастыруға қатысты бастамасын бағалай отырып, Досов олардың тек шағын тауашалы қаржы институттарымен бәсекеге түсе алатынын атап өтті.
«Банк секторына жаңа ойыншылардың келуі клиент үшін таңдауды одан әрі кеңейтуге, оның ішінде төлем қызметтерін ұсынуға, есеп айырысу-кассалық қызмет көрсетуге, депозиттерді тартуға және т.б. ықпал ететін болады. Реттеуші төреліктің оның әртүрлі сегменттерінде байқалып отырған жойылуы неғұрлым маңызды мәнге ие. Бұл барлық қатысушылар үшін тең бәсекелестік жағдайларды қолдауға, ең бастысы – түрлі қаржы ұйымдарының клиенттерінің құқықтарын тең қорғауға ықпал етеді», – деп атап өтті ол.
Сонымен бірге, тәуелсіз экономист Александр Юрин тұтынушылық несие нарығындағы кеңею жалғасатынына және бәсекелестік деңгейі өсетініне келіседі.
«Бұл ретте банктерде бәсекелестік үшін соншалықты көп мүмкіндіктер жоқ. Тұтынушылық кредит беру нарығы тұтастай алғанда қызып тұр. Қазірдің өзінде бәсекелестік тәуекелі жоғары клиенттер есебінен базаны кеңейтуге, қарыздар алу рәсімдерін жеңілдетуге және олар берілетін мерзімдерді ұлғайтуға келіп тіреледі. Егер мемлекет жеңілдетілген ипотеканы қаржыландыру көлемін азайтса, бірқатар банктер тұрғын үй нарығында жандана түседі», - деп есептейді ол.
Сондай-ақ, Юрин Ұлттық банктің мәліметтері бойынша, 2021 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша нарықта портфелінің жиынтық көлемі 500 млрд теңгеден асатын 217 МҚҰ жұмыс істегенін еске салды.
«Мұндай ұйымдар әдетте тәуекелдің жоғары деңгейіне байланысты банктерге қызықты емес қарыз алушылармен жұмыс істеді. Алайда, қазіргі уақытта қаржы институттары осындай клиеинттердің арқасында өз базасын құруға тырысатын үрдіс бар. Сондықтан таяу болашақта несие нарығының осы сегменті үшін МҚҰ мен банктер арасындағы бәсекелестіктің өсуі ықтимал», – деп күтеді экономист.
Сонымен қатар, S&P Global Ratings өкілі Ирина Велиева Қазақстанда қарыз алушылардың ең аз төлеуге қабілетті топтары арасында айтарлықтай үлкен айырмашылық бар екенін атап өтті. Сонымен қатар, ұлттық статистика деректері бойынша Қазақстанда кедейлік деңгейі де өсті.
«Біз төлем қабілетті қарыз алушылар үшін жоғары бәсекелестіктің сақталуын күтудеміз. Ең алдымен, бұл ипотекалық кредиттеу, қамтамасыз етілмеген бөлшек кредит беру және ШОБ кредиттерін беру сегментінде байқалатын болады. Бәсекеге қабілеттілікті арттырудың басты бағыты - ұсынылатын қызметтерді әртараптандыру. Баға параметрлері (мөлшерлемелер, комиссиялар) қазір бәсекелестік факторы ретінде екінші орынға шығады», – деп түсіндірді ол.
Жалпы алғанда, Велиева, банк секторы жақын арада лицензияларды алып қою мен ауқымды бірігусіз және сатып алуларсыз қарқынды дамиды деп күтеді.
«Қаржы институттары жаңа кредиттік циклдің бастапқы кезеңінде тұр және осы бағытты белсенді түрде дамытатын болады. Осыған байланысты орта мерзімді басты міндет – портфельдердің сапасын сақтау. Уақыт өте келе кейінге қалдырылған, бірақ мүмкін болатын тағы бір сын-қатер, Ұлттық банк инфляциямен күресу үшін ақша-кредит саясатын біртіндеп қатайта бастаған кезеңде бизнестің табыстылығын сақтау», - деп түйіндеді S&P өкілі.
