Ulysmedia.kz өңір әкімдерінің жоспарларын қалай орындап жатқаны және уәделерін қалай жүзеге асырып жатқаны туралы материалдар сериясын жалғастырады. Қызылорда облысы орташа республикалық деңгейден жоғары экономикалық өсім көрсетті. Бұл, көбіне, өңір әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың еңбегінің нәтижесі. Оның тұсында бірқатар ірі инфрақұрылымдық жобалар іске қосылды. Алайда 2021 жылы қабылданған даму жоспарындағы стратегиялық міндеттер шешілмей қалды.
Экономикадағы теңсіздік
2024 жылы Қызылорда облысы жалпы өңірлік өнімді 6,4% өсіріп, жоспарланған 5,3%-дан асыра орындады. Бұл көрсеткіш республика бойынша орташа деңгейден де жоғары болды. Дегенмен бұл тек әкімдіктің экономикалық саясатының тиімділігін формалды түрде ғана көрсетеді.
Өсімнің басты қозғаушы күші – тау-кен өндірісі. Кен өндіру саласы жоспарды 12%-ға, мұнай өндіру 18%-ға асыра орындап, өңірдегі негізгі өсімді қамтамасыз етті. Ал басқа салалардағы жағдай айтарлықтай оптимистік емес. Әртараптандырудың негізі болуы тиіс өңдеу өнеркәсібі 22%-ға өскенімен, жоспардағы көрсеткіштен шамамен 15%-ға төмен болды. Ауыл шаруашылығы жылды жоспарланған 2,5% өсімнің орнына 0,2% төмендеумен аяқтады. Бұл сала дәстүрлі түрде өңірдің негізгі бағыты саналатыны белгілі.
Цифрландыру бойынша да жұмыс сәтсіз өтті. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласында нақты көрсеткіш небәрі 96,4%-ды құрады, ал жоспар – 115,5% болған. Құрылыс саласында нәтиже жоспарға жақын шықты: 127,5%-дың орнына 124,5%. Бұл белсенді тұрғын үй құрылысы мен жаңа жылу электр орталығын қоса алғанда, инфрақұрылымдық жобалардың іске қосылуымен байланысты. Алайда сауда мен қызмет көрсету салаларында қарқын әлдеқайда төмен, бұл халық тарапынан тұтынушылық сұраныстың шектеулі екенін көрсетеді.
2025 жылдың бірінші жартыжылдығында жағдай түбегейлі өзгерген жоқ. Тек өңдеу өнеркәсібі бірден 13,4% өсім көрсетті. Бірақ өткен жылмен салыстырғанда өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлемі 1,4%-ға төмендеді. Бұған негізінен тау-кен саласының құлдырауы себеп болды. Соған қарамастан ресми статистикаға сәйкес, нақты жалпы өңірлік өнім 4,7%-ға өсті. Дегенмен оның негізгі бөлігі қызмет көрсетуге тиесілі, ал тауар өндірісі ЖӨӨ-нің үштен бірін ғана құрап отыр.
Ішкі сауда биыл жанданды, бірақ ЕАЭО елдерінен импорт 17%-ға, ал экспорт бірден 55%-ға азайды. Қызылорда облысының мұндай қайшылықты экономикалық нәтижелері әкімдіктің белгілі бір табыстарға жеткенін де, сонымен қатар әртараптандыру бойынша стратегиялық міндеттің әлі де шешілмегенін де көрсетеді.
Дамудың көлеңкелі тұсы
Өңірдің экономикалық көрсеткіштері көптеген бағыттар бойынша республикалық орташа деңгейден жоғары болды, бұл Нұрлыбек Нәлібаев үшін үлкен плюс саналады. Тағы бір жетістік – инвестиция тарту. 2025 жылдың 10 айында облысқа 478,3 млрд теңге инвестиция құйылды. Оның 74%-ы – жеке капитал. Бұл бизнестің жергілікті билікке сенімін көрсетеді. Бірақ халықтың сенімі жағынан жағдай көңіл көншітпейді.
Бір жағынан алғанда, өңір халқы өсіп келеді. Алайда өсім тек жоғары туу көрсеткішінің есебінен болып отыр, сонымен қатар табиғи өсім коэффициенті үшінші жыл қатарынан төмендеп келеді. Бұған қоса, халықтың жаппай көшіп кетуі күшейген. Егер 2021 жылы көші-қон сальдосы минус 4 635 адам болса, 2024 жылы минус 9 870-ке жетті. Бұл – соңғы 15 жылдағы ең жоғары көрсеткіш. Ең үлкен кету көрсеткіші жастар мен білікті кадрларға тиесілі: дәрігерлер, инженерлер, IT-мамандар. Бұл өңірдің кадрлық әлеуетін әлсіретіп отыр.
Облыстың жоғары оқу орындарында 10 мыңнан астам студент оқыса да, олардың басым бөлігі оқу бітірген соң Алматы, Астана немесе Шымкентке кетуді жөн көреді. Себептері түсінікті: жұмысқа орналасу мүмкіндігінің аздығы, инфрақұрылымның жеткіліксіздігі және тұрмыстық қолайсыздықтар. Ірі инвестициялар тартылғанына қарамастан, облыстың газдандырылуы күткеннен баяу жүрді. Ал Қызылорда ұзақ уақыт бойы көпқабатты үйлерінде ыстық суы жоқ жалғыз облыс орталығы болып қала берді.
2025 жылдың екінші тоқсанында облыстағы орташа айлық жалақы 395 010 теңгені құрап, 2024 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 9,5%-ға өсті. Бірақ нақты жалақы индексі төмендеді. Ал нақты ақшалай табыстардың өсімі инфляцияны ескергенде бар болғаны 1,7%-ды көрсетті.
Декларациялар мен шындық арасындағы алшақтық
Өңірді 2022 жылдан бері басқарып келе жатқан Нұрлыбек Нәлібаев инфрақұрылымдық және индустриялық жобаларға басымдық берді. Солардың ішінде – қуаты 240 МВт болатын жаңа жылу электр орталығының құрылысы, жылу желілерін жаңғырту, химия және құрылыс саласындағы кәсіпорындарды іске қосу бар. Ресми деңгейде мұның бәрі тұрақты өсімнің дәлелі ретінде ұсынылды. БАҚ-та жаңа нысандардың іске қосылуы, инвестициялар мен бизнеске қолдау бағдарламалары жайлы материалдар жиі жарияланды.
Алайда әлеуметтік желілердегі өңірлік пікірлер мүлдем басқа көріністі көрсетті. Сынағандардың айтуынша, әкімдіктің айтқан экономикалық жетістіктері халықтың күнделікті өмірінде сезілмейді. Экономиканың өсуі табыстың артуына немесе азық-түлік бағасының төмендеуіне әсер еткен жоқ. Әкімнің халықпен кездесулері болғанына қарамастан, оның ашықтығы мен диалогқа дайын екендігіне күмән бар.
Ең үлкен қоғамдық резонанс тудырған сәттер – «қашқан әкім» оқиғасы, қымбат сағатқа қатысты пікір беруден бас тартуы және пәтер кілтін тапсыру кезінде түсірілген бейнежазбадағы «қырсық қабақ». Кейін әкімдік бұл бейнені «монтаж» деп түсіндіріп, толық нұсқасын жариялады. Бірақ бұл жағдайлар тез таралып, әкімнің халықтан алшақ бейнесін қалыптастырды.
Ақпараттық кеңістікте Нәлібаевқа қатысты хабарламалардың шамамен 65%-ы – жағымсыз сипатта. Позитив тек 15% шамасында және ол негізінен әкімнің баспасөз қызметінен шыққан материалдарда ғана байқалады.
Екі жыл ішінде Нұрлыбек Нәлібаев республикалық орташа деңгейден жоғары экономикалық өсімге қол жеткізіп, ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске қосты. Оның еңбегіне құрылыс саласын жандандыру мен өңірдің инвестициялық тартымдылығын арттыруды жатқызуға болады. Бірақ өңірдің жүйелі мәселелері – экономиканы әртараптандыру, адами капиталды дамыту және халықтың өмір сүру сапасын арттыру – шешілмей қалды. Бұдан бөлек, әкімге қатысты қоғамдағы жағымсыз көзқарас ресми статистика мен халықтың нақты көңіл-күйі арасындағы алшақтықты күшейтіп отыр.
Балалар бәрін сезеді
Әкім Нәлібаев сұхбаттарының бірінде облыс бюджеті 750 миллиард теңгеден асқанын айтып: «Қаражат халықтың сұранысына сәйкес өзекті мәселелерді шешуге бағытталады: тұрғын үймен қамтамасыз ету, әлеуметтік нысандардың құрылысы мен күрделі жөндеуі, жол инфрақұрылымын дамыту, сумен жабдықтау, газдандыру, абаттандыру және басқа да басым бағыттар», – деген болатын.
Алайда Ulysmedia.kz тілшісі Қызылордаға барған кезде жергілікті балалардың Саяхат шағынауданындағы тұрмысты қалай көрсеткенін көріп, таңғалды.
Олар түсірілім тобын кір-қожалақ көшелермен, қауіпті жолдармен және түнде бірде-бір шамы жанбайтын аулалармен аралатып, бар шындықты балаға тән ашықтықпен көрсетті. Осы сәтте әдетте ресми есептерде әдемі реттелген сандардың шынайы өмірде қандай көрініс табатыны анық байқалды.
Сөйтіп, бүгінгі таңда өңір билігінің басты сынағы – халықтың сенімін қайтару екені белгілі болды. Ал адамдармен ашық диалог орнатпай және әлеуметтік мәселелерді шын мәнінде шешпей, экономикалық өсім тек қағаз бетінде қалып, халықтың өмір сапасына әсер етпеуі мүмкін.
