Біз жаңа Салық кодексіне арналған подкасттар сериясын жалғастырамыз. Қоғамда үлкен резонанс тудырған реформаны Ұлттық экономика вице-министрі Азамат Әмрин талқылауға келісті. Ол Ulysmedia.kz бас редакторы Самал Ибраеваға заңнамалық өзгерістер салықты әкімшілендіру мен экономикалық саясатты жақсартуға бағытталғанын мәлімдеді. ҚҚС мөлшерлемесін көтеру және айналым шегін төмендету қоғамда үлкен резонанс тудырды. Экономикалық жағдайымыз соншалықты нашарлап кетті ме, неге біз осындай қадамдарға барып жатырмыз?
https://www.youtube.com/watch?v=MDiloOsN86Y– Бұл мәселе бойынша түпкілікті шешім әлі қабылданбағанын атап өткім келеді. Біз әлі де бизнестің, кәсіпкерлердің, түрлі қауымдастықтардың, «Атамекен» ҰКП өкілдерінің пікірін тыңдап, есептеулер жүргізіп жатырмыз. Олар өз ұсыныстарын беруде, яғни бұл – бірлескен жұмыс.
БАРЛЫҒЫ ЕСКЕРІЛДІ
– Сонда қандай есептеулер жүргізіліп жатыр?
– Бұл, ең алдымен, ҚҚС мөлшерлемесінің өсуі жағдайында бюджетке түсетін түсімдердің болжамдарына, инфляцияға ықпалына, сондай-ақ жаңадан ҚҚС төлеуге міндеттелетін кәсіпкерлердің нарықтағы әрекетіне қатысты экономикалық модельдерге негізделеді. Айта кетейін, мұнда тек ҚҚС мөлшерлемесін көтеру мәселесі емес, ауқымды салық реформасы қарастырылып отыр.
Біз бұл реформаны бастағанда, бірнеше негізгі міндеттерді шешуді көздедік. Біріншісі – ҚҚС тізбегіндегі үзілістерді жою. Бұл не деген сөз? Егер ҚҚС төлеуші ҚҚС төлемейтін кәсіпкерден тауар сатып алғанда: ҚҚС төлеуші компания өзіне ҚҚС-ты есепке ала алмайды.
Осылайша, ол тауардың толық құнынан ҚҚС төлейді. Бұл ҚҚС-ты айналым салығына айналдырады, өйткені тек қосылған құн емес, жалпы айналым салыққа ілігеді. ҚҚС төлемейтін кәсіпкер ҚҚС төлейтін кәсіпкерден тауар сатып алғанда: Ол сатып алған тауардың бағасына ҚҚС қосылады. Бірақ ҚҚС-ты шегеріп алу мүмкіндігі болмағандықтан, ол осы салықты өзінің тауарлары мен қызметтерінің өзіндік құнына қосады. Бұл тауардың бағасын қымбаттатады, ҚҚС жүктемесі тұтынушының қалтасына салмақ түсіреді. Яғни, ҚҚС жүйесінің бастапқы мақсаты бұрмаланады, себебі тек қосылған құн емес, жалпы айналым салыққа ілігеді. Кәсіпкерлердің салық жүктемесі әртүрлі болады, бұл нарықта теңсіздік туғызады. Тауарлар мен қызметтердің бағасы негізсіз өседі, әсіресе ҚҚС-ты есепке алу мүмкіндігі жоқ кәсіпкерлер үшін. Екінші мәселе – жалақы қорына жүктеменің жоғары болуы. Қазіргі таңда әлеуметтік салық, әлеуметтік және медициналық сақтандыру жарналары, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары, зейнетақы төлемдері, жеке табыс салығы бар. Биыл жалақы қорына жалпы жүктеме 38,5%-ды құрайды, 2026 жылы – 39,5%, ал 2028 жылға қарай 41%-ға жетеді. Егер, мысалы, мен қызметкеріме 100 000 теңге жалақы төлеуім керек болса, оған қосымша 40 000 теңге салық түрінде төлеуім қажет. Яғни, кәсіпкер тауарды әлі сатпаған, дүкен сөресіне қоймаған болса да, салық төлеуге міндетті. Бұл – бизнестің қаржылық жағдайына үлкен ауыртпалық түсіреді.
– Сіздер қандай шараларды қолға алуды жоспарлап отырсыздар?
– Қазақстандық бизнестің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін салықтық жүктемені өнімнің өзіндік құнынан тұтынуға ауыстыру қажет. Бұл тәсіл өндірушілер мен кәсіпкерлерге салынатын ауыртпалықты азайтып, салықтық түсімдерді тұтынушылар арқылы жинауды көздейді.
Тағы бір маңызды мәселе – Ұлттық қорды сақтау. 2020 жылдан бастап біз жыл сайын 2 трлн теңге көлемінде кепілдендірілген трансферт және қосымша мақсатты трансферттер аламыз. Қазіргі таңда бұл трансферттер ешқандай шектеусіз, ағымдағы шығындарды жабу үшін жұмсалуда. 2024 жылы Ұлттық қордан 5 трлн 250 млрд теңге алынды. Егер бұл үрдіс жалғаса берсе, Ұлттық қор тез таусылып, өзінің негізгі тұрақтандыру және инвестициялық функцияларын жоғалтуы мүмкін. Сонымен қатар экономиканы дамытуға инвестиция тарту да өзекті. 2025 жылға арналған бюджет 25 трлн теңгені құрайды, бірақ оның ішінде "даму бюджеті" деп аталатын инвестициялық бөлігі небәрі 2 трлн теңге немесе 8% ғана. Мемлекет экономиканың негізгі доноры және инвесторы болғандықтан, бұл көрсеткішті арттыру қажет.
СИҚЫРЛЫ ҚҚС
– Сіз атаған барлық мәселені ҚҚС мөлшерлемесін көтеру шеше алады деп ойлайсыз ба?
– Бізде 2,3 млн салық төлеуші бар, бірақ олардың ішінде ҚҚС төлеушілер саны бар болғаны 88 мың ғана. Меніңше, бұл жағдайды өзгерту керек. Егер біз ҚҚС бойынша шекті төмендетсек, 300 мыңға жуық жаңа салық төлеуші қосылады.
Халықаралық тәжірибені зерттегенімізде, әр елдің салық жүйесінің өзіндік ерекшеліктері бар екенін көрдік. Мысалы, Жапонияда ҚҚС мөлшерлемесі шамамен 17%, бірақ одан бөлек, корпоративтік табыс салығы 37%-ға дейін жетеді. Кейбір елдерде ҚҚС бойынша ешқандай шек жоқ.
Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына кіретін (ОЭСР) елдерде ҚҚС бойынша шек 7000 доллар шамасында. ТМД елдерімен салыстырғанда, Ресейде бұл шек 10 млн теңгеден сәл жоғары, ал Қырғызстанда 30 млн теңге шамасында. Ал бізде бұл көрсеткіш әлдеқайда жоғары. Сондықтан талдау нәтижесінде ҚҚС шегін төмендетіп, ҚҚС төлеушілер санын арттыру ұсынылды.
Қазір жеңілдетілген декларация режимі бар, бірақ оны қолданудың жылдық шегі 178 млн теңге. Көптеген кәсіпкерлер осы шекке жақындағанда, бизнестерін бірнеше бөлікке бөліп, ҚҚС төлеуден жалтарады.
– Бұл мәселені реттеу керек шығар?
– Осыдан екі жыл бұрын жеңілдетілген декларациямен жұмыс істейтін жеке кәсіпкерлер саны 700 мыңға жуық болатын, ал небәрі 1,5 жыл ішінде олардың саны 1,8 миллионға дейін күрт өсті. Бұл кәсіпкерлердің өз табыстарын жасырып, ҚҚС төлеуден қашу мақсатында бизнестерін шағын-шағын кәсіпке бөлшектегенін көрсетеді.
Енді біз ҚҚС шегін төмендеткеннен кейін, бөлшектеу қиындай түседі. Өйткені бұл тәсіл әкімшілендіруді күрделендіреді және кәсіпкерлер үшін қосымша тәуекелдер тудырады. Сондықтан ең тиімді жол – заңды түрде тіркеліп, салық төлеу. Бұл әлемнің барлық елінде қолданылатын әдіс.
– Көпшілік бұл өзгерістерді тым қатаң деп санайды.
– Егер адам кәсіпкерлікпен айналысса, салық төлеу – қалыпты жағдай. Мен ерекше атап өткім келеді: біз кіріс салығын емес, қосылған құн салығын (ҚҚС) көтеріп жатырмыз, өйткені бұл кәсіпкерге қосымша ауыртпалық түсірмейді!
ҚҚС – бұл тұтыну салығы, яғни оны түпкілікті тұтынушы төлейді. Бизнес үшін бұл бейтарап, себебі кәсіпкер тауарға ҚҚС қосып, оны тұтынушыдан алады. Айта кетсек, біздің ҚҚС мөлшерлемеміз басқа елдермен салыстырғанда өте төмен. Дүниежүзінде орташа ҚҚС мөлшерлемесі 30% шамасында.
– Экономистер бұл өзгерістер төлем дағдарысына, бағаның өсуіне және бизнестің жаппай көлеңкеге кетуіне әкеледі деп санайды. Сіз бұған қалай қарайсыз?
– Біз ҚҚС-тың тауар бағасына әсер ететінін түсінеміз. Бұл – тұтыну салығы, сондықтан баға өседі. Біз әртүрлі экономикалық модельдер арқылы осы өзгерістің инфляцияға ықпалын есептедік. Болжам бойынша, қосымша инфляция шамамен 4,5%-ды құрайды.
2026 жылы күтілетін базалық инфляция – 6%, оған ҚҚС өзгерістерінен туындайтын 4,5% қосылады, нәтижесінде жалпы инфляция 11%-ға дейін жетуі мүмкін. Біз мұны түсінеміз, сондықтан әлеуметтік қолдауды күшейтеміз: зейнетақылар мен жәрдемақылар индексацияланады. Бұл мақсатқа қосымша 800 млрд теңге бөлу қажет.
Тек ҚҚС мөлшерлемесін көтеру мәселені шешпейді. Сондықтан біз бір мезгілде тауардың өзіндік құнын төмендету үшін жалақы қорына түсетін салықтық жүктемені азайтамыз.
– Демек, жұмыс беруші зейнетақы төлемдерінен босатылады ғой?
– Иә, дәл солай. Біз ҚҚС-ты көтеру арқылы кәсіпкердің тікелей салықтық ауыртпалығын азайтамыз. Қазір жұмыс берушілер жалақы қорына көптеген міндетті төлемдер аударады:
Бұл бизнес үшін қаражатты үнемдейді. Осылайша, кәсіпкерлер өзінің шығындарын төмендетіп, ҚҚС-тың енгізілуімен келетін ықтимал шығындарды толықтай жаба алады.
– Бұл негізінен орта бизнеске қатысты сияқты. Ал қазір назарда шағын жеке кәсіпкерлер тұр.
– Олар қазіргі таңда жеңілдетілген декларация режимі бойынша 3% салық төлейді. Қазір Мәжілісте қаралып жатқан жаңа Салық кодексі аясында арнайы салық режимдерінің түрлері қайта құрылымдалды және жеңілдетілді, яғни үш негізгі режим қалады:
Шағынбизнес субъектілерінің көбі осы бөлшек салық режиміне кіреді және оның шарттары өзгеріссіз қалады. Бұл, әсіресе, азық-түлік бағасының қымбаттауына жол бермеу үшін жасалып отыр.
Қазіргі таңда жергілікті атқарушы органдар салық мөлшерлемесін төмендете алады: көптеген өңірлерде – 2%, Астанада – 3%, Алматыда – 4%.
– Егер кәсіпкерлер бизнесін бөлшектей бастаса, қандай шаралар қабылданады?
– Келісесіз деп ойлаймын, әділетсіз бәсекелестік ешкімге қажет емес. Барлығы ашық әрі әділ болуы керек. Сондықтан салықтан жалтаруға тырысатын кәсіпкерлерге қатысты нақты шаралар қабылданады.
Айта кетейін, 2001 жылы: ҚҚС мөлшерлемесі – 20%. Корпоративтік табыс салығы – 30%. Әлеуметтік салық – 26% болды. Кейін бұл мөлшерлемелер кезең-кезеңімен төмендетілді, себебі бизнестің дамуына жағдай жасау көзделді. Мемлекет кәсіпкерлерге ыңғайлы салықтық жағдай ұсынды, ал олар бұл мүмкіндікті заң аясында пайдалануы керек.
Алайда бұл кезеңде жауапкершілікке атүсті қарайтындар көбейді. Әлемде заңнама талаптарын жеңілдету көбіне жауапкершілікті күшейтумен қатар жүреді, ал бізде керісінше – салықтық тәртіп бұзушылықтарға қатысты жазалар жеңілдетілді. Қазіргі таңда салықтық тексерулерді жүргізу қиындаған, өйткені:
Тексеру тағайындау үшін прокуратураның мақұлдауы қажет;
Салық төлеушілер үнемі ескерту алады, бірақ қатаң шара қолданылмайды.
Бұл салық органдарының заң бұзушылармен күресу мүмкіндігін әлсіретеді. Сондықтан біз әділетті салық жүйесін қалыптастыру үшін бақылауды күшейтеміз.
– Қазіргі таңда ҚҚС-тан кімдер босатылған? Сіздер қандай да бір санатты салықтық жеңілдіктерден айыруды жоспарлап отырсыздар ма?
– Жаңа Салық кодексін талқылау барысында біз 128 салықтық жеңілдікті алып тастауды ұсындық. Бұл тақырып үнемі талқыланып келеді – қауымдастықтармен, депутаттармен көп пікірталас жүргізілді. Біз өз көзқарасымызды дәлелдеуге тырыстық.
Мысалы, ҚҚС-тан босатылған салалар: Медицина және фармацевтика, Дәрі-дәрмек және медициналық қызметтер. Бұл жеңілдік бастапқыда тұтынушылар үшін бағаның арзан болуын қамтамасыз ету мақсатында енгізілген. Яғни, дәріханадан дәрі сатып алғанда ҚҚС қосылмай, бағасы төмен болуы тиіс еді. Алайда біздің талдауымыз бағаның ҚҚС-тан босатылуына қарамастан өсіп жатқанын көрсетті. Жоғарғы аудиторлық палата мен Антикор жүргізген тексерулер кейбір медициналық тауарларға 76%-дан 2000%-ға дейін баға үстемесі бар екенін анықтады. Сондықтан біз бұл жеңілдікті тиімсіз деп санап, оларды ҚҚС-пен салық салуға ұсындық.
– Құрылыс компаниялары да ҚҚС-тан босатылған ба?
– Иә, қазіргі таңда заңды тұлға үй салып, оны жеке тұлғаға бірінші рет сатқан кезде ҚҚС төлемейді. Біз бұл жеңілдікті де алып тастауды ұсынамыз. Неліктен? Біз тұрғын үй бағасының өсу динамикасын құрылыс материалдарының бағасымен салыстырдық. Нәтижесінде құрылыс материалдарының бағасы айтарлықтай баяу өсетіні, ал тұрғын үй бағасының күрт қымбаттайтыны анықталды. Бағаның өзгеруіне ҚҚС-тың қатысы жоқ, ол нарықтық факторларға байланысты. Мысалы: «7-20-25» ипотекалық бағдарламасы енгізілгенде – тұрғын үй бағасы бірден өсті. Зейнетақы жинақтарын тұрғын үй сатып алуға пайдалануға рұқсат етілгенде, тағы да баға өсті. Яғни, тұрғын үйдің қымбаттауы салықтық жеңілдіктерге емес, нарықтағы сұраныс пен ұсынысқа тәуелді. Сондықтан біз бұл қызмет түріне ҚҚС енгізуді ұсынамыз.
– Банктік секторға салынатын салықтарда өзгеріс бола ма?
– Қазір банктердің комиссиялық қызметтері, эквайринг және басқа да көптеген қызметтері ҚҚС-тан босатылған. Олардың қазіргі төлейтін жалғыз салығы – пайдадан төленетін корпоративтік табыс салығы (КТС).
Біз не ұсындық? Қазіргі мөлшерлеме – 20%. Депутаттар 30% немесе тіпті 50%-ға дейін көтеруді ұсынды. Бірақ біз салық жүктемесінің шынайы деңгейін сақтау қажет деп есептейміз. Яғни, банктердің қызметтеріне салық салу күшейтіледі, бірақ шамадан тыс ауыртпалық салынбайды.
– Өзгерістер Мәжіліс қаралымына жеткенде, бұл қатаң ұсыныстардың барлығы жеңілдеп кетпей ме деген қауіп бар.
– Біздің жұмыс тобымызда 100-ден астам адам бар, олар Zoom арқылы жиындарды жазып, ашық талқылауларға қатысады. Яғни, салық реформасы бойынша барлығы ашық және көпшіліктің бақылауында өтеді.
– Жеке мектептер мен балабақшалар ҚҚС төлей ме?
– Егер олардың айналымы ҚҚС шегінен асып кетсе, онда олар ҚҚС төлейді. Бірақ қазіргі таңда олар: Корпоративтік табыс салығын (КТС) төлемейді. Жеке табыс салығынан (ЖТС) босатылған. Білім беру қызметтері заң бойынша әлеуметтік маңызы бар қызмет түрлеріне жатады, сондықтан олар салықтық жеңілдіктерге ие.
Жаңа салық кодексінде біз не ұсынамыз? Олар КТС-тан толығымен босатылмайды, бірақ белгілі бір мөлшерде салық төлейтін болады. Олар кірістерінен дивиденд алуға рұқсат алады, бірақ сол дивидендтерден салық төлеуі тиіс. Қазіргі таңда жеке мектептер мен балабақшалар салықтан босатылған, бірақ табыстарын бизнеске қайта инвестициялауы тиіс.
Біз жаңа ережеде: Дивиденд алуға рұқсат беріп, одан салық төлеуді міндеттеуді ұсынып отырмыз. Бұл әлеуметтік маңызы бар қызметтерді дамытуға мүмкіндік береді, бірақ жеке меншік білім беру орындарының да салық төлеуін қамтамасыз етеді.
– Неліктен салықтық жеңілдіктер алған компаниялар туралы ақпарат құпия болып келеді?
– Әлемнің барлық елінде салық органдарына түскен ақпарат салықтық құпия болып саналады. Бірақ жаңа Салық кодексінде біз салықтық жеңілдіктерді пайдаланатын компаниялар үшін бұл құпияны алып тастауға ұсыныс енгіздік. Яғни, егер мемлекет бір кәсіпорынға салық төлеуден босату құқығын берсе, онда ол компания осы жеңілдіктің қаншалықты тиімді пайдаланылып жатқанын дәлелдеуі керек. Біз жеңілдіктердің ашықтығын қамтамасыз еткіміз келеді, осылайша: Компаниялар салықтан толықтай босатылған табыстарын қалай жұмсайтынын көрсетуі тиіс. Олар тек өз қалтасын толтырып жатыр ма, әлде әлеуметтік маңызы бар саланы дамытып жатыр ма – осыны бақылау қажет. Бұл әділетті салық жүйесін қалыптастырудың маңызды бөлігі.
– Қазіргі таңда кімдер салықтық жеңілдіктерді пайдаланады?
– Мен сізге нақты фамилияларды айта алмаймын, бірақ барлық салада салықтық жеңілдіктер бар. Олардың негізгі мақсаты – инвестицияларды ынталандыру және қайта өңдеу секторын дамыту.
Жеңілдіктер кімдерге жасалады?
Біз жаңа бюджетпен келгенде, парламентке барлық салықтық жеңілдіктер туралы есеп береміз. Егер олардың тиімсіздігі дәлелденсе, онда жеңілдіктер жойылады.
– Сіз өз реформаңызды Мәжілісте қорғай алдыңыз делік. Бірақ реформа сәтсіздікке ұшырауы мүмкін екеніне келісесіз бе, жоқ әлде ол мүмкін емес пе?
– Салықтардың көтерілуіне ешкім қуана қоймайды. Сондықтан біз барлық ықтимал салдарларды есептедік, модельдедік және болжадық. Нәтижесі қалай болады? Алғашқы жылы ЖІӨ 0,7–0,9%-ға төмендеуі мүмкін. Алайда 2–4 жылдан кейін экономикалық өсім қалпына келіп, салық реформасы оң нәтиже береді. Біз инфляцияны бастапқы деңгейіне қайтарамыз. Егер қазіргі жүйені өзгертпесек, онда болашақта жағдай қалай болады? Біз Ұлттық қорға тәуелділікті азайтуымыз керек.
– Біз мүлде Ұлттық қорды қозғамай өмір сүре аламыз ба?
– Мен бұл деңгейге жетеміз деп үміттенемін. Ол үшін түсімдерді арттыру, мемлекеттік қаражатты дұрыс жұмсау қажет.
– Президент халыққа алда қиын кезеңдер келе жатқанын, сондықтан үнемдеу керектігін айтуда. Бірақ Астанада Қорғаныс министрлігінің жаңа ғимараты, Ішкі істер министрлігінің жаңа ғимараты, жаңа кітапхана салынуда. Бұл шығындар қазіргі кезде керек пе жалпы?
– Бұл мәселенің егжей-тегжейін білмегендіктен, пікір таластырғым келмейді. Бірақ құрылыс жұмыстары белгілі бір процедуралардан өткен. Шешім қабылданғаннан кейін іске асырылған. Мен Ұлттық банкпен бірге бұл сұрақтарды қарастырамыз деп ойлаймын. Сонымен қатар әкімшілік ғимараттардың құрылысына мораторий енгізу мүмкіндігі де қарастырылады. Жақын арада бұл мәселелер бойынша толық ақпарат жарияланып, қоғамдық талқылауға шығарылады.
– Қазақстанды «штрафстан» деп атайды. Айыппұлдардан бюджетке қанша қаражат түседі?
– Өткен жылы мемлекеттік бюджетке шамамен 220 млрд теңге түсті. Егер бұл соманы жалпы бюджет кірістерімен салыстырсақ, 1%-дан аз.
Маған жиі қойылатын сұрақтардың бірі – біз айыппұлдарды жоспарлаймыз ба? Жауабым – жоқ, біз айыппұлдардың болжамын салық органдарына бекітпейміз. Айыппұлдар көбейіп жатса, бұл азаматтардың ережелерді жиі бұзатынын көрсетеді. Әр заң бұзушылық, ережеге бағынбау қалтаңызды қағады. Сондықтан ережені, заңды бұзбау керек.
– Айыппұлдардың 100%-ы бюджетке түседі ме, әлде жеке компанияларға да ақша бөлінеді ме?
– Иә, айыппұлдар 100% бюджетке түседі, ешқандай делдалдар жоқ.
Егер сіз "Сергек" жобасын меңзеп тұрсаңыз, онда бұл мемлекеттік-жекеменшік әріптестік (ГЧП) жобасы. Оның өз шарттары мен ерекшеліктері бар, бірақ барлық төлем тікелей осы жобаға түседі.
– Кедендегі есептеулер Қытайдың көрсеткіштерімен сәйкес келмейді. Айырмашылық ондаған миллиард теңгені құрайды. Неге?
– Біз салыстыру жұмыстарын жүргіздік, бұл рас. Бірақ мұнда Қазақстанның транзиттік ел екенін түсіну керек. Қытайдан келетін тауарлар Қазақстан арқылы Ресей, Беларусь, Еуропаға өтеді. Қытай үшін бұл тауарлар тек Қазақстанға жеткізілгендей есептеледі. Ал біз өз есебімізді жүргізгенде, бұл көрсеткіштер төменірек шығады. Бұл есептеу әдістемесі мен статистикалық тәсілдердің айырмашылығына байланысты. Көрші елдерге өз ережелерімізді таңуға құқығымыз жоқ, сондықтан осындай сәйкессіздіктер туындайды.
– Егер Мәжіліс депутаттары ҚҚС мөлшерлемесін 12% деңгейінде сақтап қалуды талап етсе, не істейсіздер?
– Бұл келіссөз процесі. Біз қазір депутаттармен, бизнес қауымдастықтармен және сарапшылармен көп талқылау жүргізіп жатырмыз. Менің ойымша, ортақ шешім табамыз.
– Үкімет әлеуметтік желілерде салық реформасы туралы айтылып жатқан пікірлерді бақылай ма?
– Иә, біз бәрін оқып, сараптап, қажет кезде дереу әрекет етеміз. Көптеген пікірлер эмоцияға негізделген, экономикалық талдауға емес. Сондықтан біз бизнес өкілдерімен, экономистермен және сарапшылармен нақты талқылаулар жүргізіп жатырмыз. Біз де әлеуметтік желілер арқылы өз ұстанымымызды түсіндіріп отырмыз. Барлығы ашық талқыланып жатыр, қазір түпкілікті шешім қабылданған жоқ, біз барлық "жақтаушы" және "қарсы" факторларды ескереміз.
– Қазақстан мұндай салықтық өзгерістерге дайын ба?
– Менің ойымша, иә. Себебі реформа көптен бері қажет болып тұр.
Егер экономиканы қазір тұрақтандырмасақ, қорғаныс, әлеуметтік шығындарды қаржыландыруға бюджет жинамасақ, жалақы қорына түсетін салық жүктемесін азайтпасақ, онда болашақта даму туралы айту қиын болады.
– Президент Тоқаев әкімдер мен министрлерге батыл шешімдер қабылдауға дайын болу керектігін айтты. Сіз өзіңізді батыл шенеунік деп санайсыз ба?
– Өзіме баға бергім келмейді. Бірақ реформалар өздері-ақ біздің шешімдерімізді көрсетеді. Біз бұл өзгерістердің қажетті екенін түсініп, халыққа не үшін, қалай және қандай салдары болатынын түсіндіруге тырысып жатырмыз.
Толық сұхбатты Ulysmedia.kz-тің YouTube арнасынан көре аласыздар.
