Мәжіліс депутаты Болатбек Әлиев қазақстандық тасымалдаушылардан түскен шағымдар туралы айтты. Оның сөзінше, ел ішінде көлік саласында елеулі мәселе туындаған. Бұл қиындық жүк тасымалдаушыларға да, жолаушы тасымалдаушыларға да әсер етіп отыр, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
«13 тоннаға есептелген жолмен 10 тоннамен жүреміз»
– Біз бір жолға 13 тонна салмаққа есептелген жолдар салып жатырмыз, ал жүруге тек 10 тоннаға рұқсат бар. Бұл – экономиканы да, тасымалдаушыларды да, қарапайым халықты да шығынға ұшырататын абсурд жағдай. Соңғы уақытта маған елдің түкпір-түкпірінен, әсіресе лицензиямен жұмыс істейтін, салық төлейтін және күн сайын мыңдаған адамды таситын заңды жолаушылар компаниялары жиі хабарласады. Бұған дейін халықаралық тасымалдар саласындағы мәселелерді шешіп, отандық жүргізушілердің мүддесін қорғай алдық. Бірақ қазір ел ішінде одан да маңызды проблема туындады. Енді соның кесірінен барлық тасымалдаушы – жүк те, жолаушы да – қиын жағдайда қалды, – деді Әлиев.
Мәселенің түп-төркіні
Депутаттың айтуынша, Қазақстандағы жаңа автомагистральдар жобалық тұрғыда әр оське 13 тонна салмақ түсетіндей етіп салынады. Бұл көрсеткіш жобалық-сметалық құжаттарда да көрсетілген және оған сәйкес қымбат құрылыс материалдары, яғни жабынды, қиыршық тас, цемент, асфальт қолданылады.
– Бірақ пайдалану нормалары жолмен тек 10 тоннаға дейін жүруге ғана рұқсат береді. Сонда сұрақ туындайды: егер 13 тоннаға есептелсе, неге 10 тоннадан артық жүруге болмайды? Айырмашылық – 30%. Бұл жай ғана сан емес. Әр ось бойынша үш тонна артық жүк – 30% өнімнің тасымалданбай қалуы деген сөз. Мұның нақты негіздемесі жоқ: неге дәл 30%, неге 25 немесе 20 емес? Егер жол 13 тоннаға шыдайтындай салынса, неге пайдалануға 10 тонна ғана рұқсат? Осындай шектеу әр тасымалдаушыға шығын әкеледі – бұл бірден тауар мен қызметтің өзіндік құнына қосылады. Үш осьті жүк көлігі әр рейсте 9–10 тонна жүкті артық таси алмайды. Ал бұл – бір көлікпен емес, екі көлікпен тасуға тура келеді деген сөз. Егер 13 тоннаға дейін жүруге рұқсат берілсе, тасымал арзандайды, демек, тауар бағасы да төмен болар еді. Ал қазір жасанды шектеулер инфляцияны өсіріп, қазақстандық тасымалдаушылардың бәсекеге қабілеттілігін төмендетіп отыр, – деді депутат.
Автобустар да зардап шегіп отыр
Әлиевтің айтуынша, «10 тонна» нормасы жолаушылар автобустарына да қатысты.
– Мысалы, 49 орындық қалааралық автобусты алайық. Әр жолаушының орташа салмағы – 85–90 келі, оған 30–35 келі жүк қосыңыз. Толық жүктемеде автобустың бір осіне түсетін салмақ 10 тоннадан асады. Соның салдарынан лицензиямен жұмыс істейтін, салық төлейтін және қауіпсіз тасымал ұйымдастырып отырған заңды компаниялар айыппұл төлейді. Ал техникалық тексерістен өтпейтін, сақтандыруы жоқ заңсыз «мини-бустар» еш кедергісіз жұмысын жалғастыруда. Бұл – заңға деген сенімді әлсіретіп, нарықта теңсіздік тудырады, – деді Әлиев.
Жүйелі мәселе
Депутат бұл жағдайдың үш негізгі салдарын атап өтті: бюджеттің тиімсіз жұмсалуы, тиімді жұмыс істегендерді жазалау және халықтың өмір сүруінің қымбаттауы.
– Әр «жетпеген тонна» – өнімнің және билет бағасының өсуіне әкеледі. Егер жолдар шын мәнінде 13 тоннаға есептелсе, онда соған сай жүруге рұқсат берілуі керек. Ал егер жолдар бұған шыдамайды десе – демек, құрылыста алдау болған. Қағаз жүзінде «мықты» жол салып, іс жүзінде шектеу қоюды тоқтату қажет. Яғни, не жолдар расымен 13 тонналық, не бұл – халық пен бюджет есебінен жасалған 13 тонналық иллюзия. Көлік министрлігі I санаттағы жолдарға қатысты нормаларды қайта қарап, жобалық және пайдалану жүктемесі арасындағы қайшылықты жоюы тиіс, – деп түйіндеді Болатбек Әлиев.
