Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығының (ҚҚҚ) сарапшылары 2026 жылы ел экономикасы мен әлемдік экономиканы қандай негізгі үрдістер күтіп тұрғанын айтты, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
Байыпты оптимизм
ҚҚҚ сарапшыларының жаңа шолуында Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) өз болжамдарын біршама жақсартқаны атап өтілген. ХВҚ мәліметінше, әлемдік ЖІӨ өсімі 2025 жылдың қорытындысы бойынша 3,2%-ға, ал 2026 жылы 3,1%-ға дейін баяулайды. Яғни жаһандық экономика өсімін жалғастырады, алайда коронавирус пандемиясына дейінгі кезеңмен салыстырғанда шамамен төрттен біріне баяу болады.
Сонымен қатар, ХВҚ Қазақстан экономикасына қатысты бағасын анағұрлым оң бағытта қайта қарады. Бұған дейін шетелдік сарапшылар 2025 жылдың қорытындысы бойынша ел экономикасы 4,6%-ға өседі деп болжаған еді, ал қазір болжам 6%-дан жоғары. Бұл мұнай өндіру көлемінің едәуір артуымен және ішкі сұраныстың жоғары болуымен байланысты. Қазақстан экономикасының негізгі қозғаушы күштері ретінде көлік саласы (өсім – 20,3%), құрылыс (+14,7%), тау-кен өнеркәсібі (+9,7%) және сауда (+8,8%) аталады.
Экономика қарқынын бәсеңдетеді
Алайда бұл – 2025 жылға қатысты болжам. Ал 2026 жылы не күтеміз? Бұл тұста ҚҚҚ сарапшылары онша жарқын көрініс салмайды. Мұнай өндірудің күрт өсуі мен ағымдағы жылдың жоғары көрсеткіштерінен кейін 2026 жылы экономикалық өсім айтарлықтай баяулауы мүмкін.
— Фискалдық ынталандырудың қысқаруы, қаржылық жағдайлардың қатаңдауы және бөлшек несиелеудің баяулауы экономикалық өсімнің неғұрлым ұстамды траекториясына әкелуі мүмкін, — деп ескертеді қаржыгерлер.
Сондықтан сыртқы күйзелістер болмаған күннің өзінде Қазақстан экономикасы айтарлықтай «үдей» алмайды. Ұлттық экономика министрлігіндегі оптимистер 2026 жылы ЖІӨ өсімі 5,4% болады деп болжайды, ал ХВҚ анағұрлым сақ бағалау жасап, 4,5% деңгейін көрсетіп отыр. Бұған қоса, Қазақстанға мұнай бағасының төмендеуіне дайын болу қажеттігі ескертіледі, бұл да өсім қарқынына әсер етеді.
— 2026 жылы Қазақстан экономикасы үшін сыртқы тәуекелдер бюджет параметрлерімен салыстырғанда шикізат нарығындағы жағдайдың әлсіреуімен, негізгі сауда серіктестерінің экономикасының баяулауымен, капитал ағындарының құбылмалылығының артуымен, сондай-ақ өңірдегі күрделі геосаяси ахуалдың сақталуымен байланысты болуы мүмкін, — деп атап өтті ҚҚҚ.
Тәуелділіктің күшеюі
Қаржыгерлер жыл соңына қарай мұнай бағасы 18%-ға төмендегенін атап көрсетеді. Бұл нарықта мұнайдың артық ұсынылуы мүмкін деген қауіппен байланысты. Ал Қазақстан келесі жылы мұнай өндірудің шарықтау шегінен өтпек. Сонымен бірге металл бағалары өсіп келеді: алтын бағасы үштен екіге қымбаттады, ал платина шамамен екі есе өсті.
Осы факторларға байланысты экспортқа бағытталған Қазақстан экономикасына сыртқы жағдайларға бейімделу қиындай түсуі мүмкін. Сарапшылар 2026 жылы Қазақстанның экономикалық өсімі салыстырмалы түрде төмен болады деп күтеді. Бұл ішкі факторлармен қатар сыртқы шектеулерге де байланысты. Сонымен бірге ҚҚҚ бағалауынша, Қазақстан шетелге тауарды азырақ сатып, керісінше импортты арттырады. Яғни елдің импортқа тәуелділігі күшейе түседі. Бұл тек экономистердің алаңдаушылығы емес — қорытындылар Ұлттық экономика министрлігінің ресми бағалауларына негізделген.
— 2026 жылы тауар экспорты 77,1 млрд долларды, ал импорт 67,7 млрд долларды құрайды. Нәтижесінде сыртқы сауда профициті 2025 жылғы 11,2 млрд доллармен салыстырғанда 9,4 млрд долларға дейін төмендейді (–16%), — деп түйіндейді қаржыгерлер.
