Қазақстан Энергетика министрлігінің ОПЕК+ келісімі аясында жасап жатқан әрекеттері мемлекетті халықаралық жанжалдың ошағына айналдыруы мүмкін. Дау-дамайдың ұшқыны қазірдің өзінде тұтанып үлгеріп, республика имиджіне нұқсан келтіре бастады. Министрлік басшысы Алмасадам Сатқалиевтің мұнай өндіру көлемін азайту туралы тұрақты уәделері іс жүзінде орындалмай келеді. Бұл жағдай ОПЕК-тің ашу-ызасын тудырып, Қазақстанның сенімді әріптес ретіндегі беделіне нұқсан келтіруде. Ulysmedia өз оқырмандарына Энергетика министрлігінің бұл тығырықтан қалай шығуға тырысып жатқанын баяндайды.
ТАҒЫ ДА "ЕКІЛІКТЕР" ТІЗІМІНДЕ
Өткен сәрсенбіде S&P Global Commodity Insights ұйымы Platts мәліметтеріне сүйене отырып, ақпан айында ОПЕК+ келісіміне мүше елдердің міндеттемелерін орындауы жайлы есепті жариялады. Қазақстан осы есепте басты "кейіпкерлердің" бірі болды.
"Қазақстандағы мұнай өндіру көлемінің күрт артуы ақпан айында ОПЕК+ елдеріндегі өндірістің ұлғаюына алып келді", – делінген құжатта.
Ресми мәліметтерге сәйкес, 2025 жылғы ақпанда Қазақстандағы мұнай өндіру көлемі 1,77 млн баррельді құраған. Бұл бекітілген 1,468 млн баррельдік квотадан 302 мың баррельге артық. Бұған қоса, Қазақстан 2024 жылғы артық өндірілген мұнай үшін ОПЕК алдында өтем жасауға міндеттелген. Сондықтан өндірістің қайтадан артуы ұйымға ұнамағаны анық.
Осыған байланысты Энергетика министрлігі шұғыл түрде мәлімдеме жасап, министрлік «ОПЕК+ келісіміне толықтай адал екенін» және «белгіленген квотадан асатын өндіріс көлеміне өтемақы төлеуді қоса алғанда, міндеттемелерді орындау бойынша мақсатты жұмысты жалғастыратынын» мәлімдеді.
Бұған дейін де министрлік бірнеше рет осындай уәде берген. Бірақ журналистер арасында кеңінен таралған әзілге сүйенсек: "Өрттің жанып жатқанын, судың ағып жатқанын және Қазақстан Энергетика министрлігінің мұнай өндіруді азайтамын деп уәде бергенін мәңгі бақи көруге болады"
Министрлік артық өндірудің себебі ретінде Теңіз кен орнындағы Болашақ кеңейту жобасын (БКЖ) көрсетіп отыр. Дегенмен "тиісті шаралар қабылданып, өндіріс көлемі жақын арада белгіленген шектерге сәйкестендіріледі" деп сендірді.
Көрсетілген "шаралар" аясында министр Сатқалиев Теңіз, Қашаған, Қарашығанақ сияқты ірі кен орындарын игеретін халықаралық мұнай-газ компанияларының басшыларымен кездесулер өткізген. Бірақ келіссөздердің қаншалықты сәтті өткені белгісіз.
Министрдің өзі ірі мұнай өндіруші компаниялардың өкілдері "квота талаптарын орындаудан бас тартпағанын" айтты. Алайда нақты шешім қабылдау үшін министрге АҚШ-қа ұшып барып, Total, ExxonMobil, Shell, Chevron секілді алпауыт компаниялардың басшыларын жеке көндіруге тура келді.
Энергетика министрлігінің баспасөз қызметінің мәліметінше, бұл кездесулер "мұнай өндіру көлемін қайта қарастыру" және "Қазақстанның халықаралық міндеттемелерін орындау" мәселелеріне арналды. Алайда бұл кездесулерден қандай нақты нәтиже шыққаны әзірге белгісіз.
БҰЗУШЫЛЫҚТАР ЖАЛҒАСУДА МА?
7 наурызда Энергетика министрлігі шұғыл брифинг өткізді. Оның жедел ұйымдастырылғаны сонша, журналистерге бұл туралы бір сағат бұрын ғана хабарланған. Көпшілігі жол кептелісіне байланысты жете алмай, мәлімдемені көліктерінде отырып тыңдауға мәжбүр болды.
Брифингке ОПЕК өкілдері де ерекше назар аударғаны анық. Министр Сатқалиев көпшіліктің жадында жатталып қалған сөзін тағы да қайталап, "Қазақстан ОПЕК+ келісіміне адал және барлық міндеттемені орындайды" деді. Содан кейін ол залдан шығып кетіп, сұрақтарға оның орынбасары Әлібек Жамауов жауап берді.
Жамауов түсініксіз әрі шатасып жауап бергенімен, уәдені үйіп-төкті. Оның айтуынша, наурыз айынан бастап Қазақстан мұнай өндіруді 1,5 млн баррельге дейін азайтады. Бұл ретте негізгі қысқарту Каспий құбыр консорциумы (КҚК) жүйесі арқылы тасымалданатын мұнайға тиесілі болады.
Алайда, наурыз айының ортасына келсек те, уәде етілген мұнай өндіруді қысқарту жоспары орындалған жоқ. Reuters агенттігінің 10 наурыздағы дерегіне сәйкес, Қазақстандағы мұнай мен газ конденсатын өндіру 2,18 млн баррельге дейін өскен.
Одан бөлек, қазақстандық мұнайды Каспий құбыр консорциумы арқылы тасымалдауды қысқарту туралы да ешқандай өзгеріс байқалмайды. Reuters агенттігіне сұхбат берген трейдерлердің айтуынша, "наурыз айының екінші жартысындағы барлық мұнай партиясы әлдеқашан сатылып кеткен". Яғни, шегерім жасау енді үлкен халықаралық жанжалға әкелуі мүмкін.
ДИПЛОМАТИЯ АҚСАП ТҰР МА?
Қазақстан үшін мұнайдың маңызы зор екені ешкімге құпия емес. 2024 жылы мұнай өндірудің азаюы экономикалық өсімнің баяулауына, бюджеттің тапшылығына алып келді. Сондықтан билік табыс көзін арттыруды көздейді. Бірақ халықаралық аренада беделін түсіргісі де келмейді.
Министр Сатқалиевтің жағдайы қиын: бір жағынан, үкімет мұнай өндіруді арттыруды талап етеді, ал екінші жағынан халықаралық міндеттемелерді орындау қажет. Алайда оның дипломатиялық қабілеті әзірге бұл мәселені тиімді шеше алмай отырғанын көрсетеді.
Мүмкін, Қазақстан бастапқыда ОПЕК+ келісімінде өзіне ыңғайлырақ квота талап етуі керек пе еді? Немесе нарық қатысушыларымен алдын ала келісіп, мұндай қиындықтардың алдын алуы тиіс пе еді?
Қалай болғанда да, қазіргі жағдай нашар қойылған спектакль секілді көрінеді. Ал басты кейіпкердің монологы өзгермейді: "Біз ОПЕК+ келісіміне берікпіз, өндірісті азайтамыз, артық өндірілген көлемді өтейміз…"
