Соңғы уақытта Каспий теңізінің тез тартылып бара жатқаны туралы мәселе жиі көтеріле бастады. NASA Earth Observatory деректеріне сәйкес, 2008 бен 2023 жыл аралығында Каспийдің Қазақстанға тиесілі бөлігінің су көлемі 7%-ға азайған. Егер осылай жалғаса берсе, Солтүстік Каспий шамамен 75 жылдан кейін мүлде жойылып кетуі мүмкін.
Экологтардың пікірінше, бұл жақындап келе жатқан экологиялық апатқа мұнай компаниялары себеп. Себебі олар Қазақстанның экологиялық заңнамасын жиі бұзады.
3 сәуірде, халықаралық Save the Caspian Sea қозғалысының белсенділері еліміздегі үш ірі мұнай компаниясының – “Теңізшевройл” (ТШО), North Caspian Operating Company N.V. (NCOC) және “Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг B.V.” (КПО) өкілдеріне өз сұрақтарын қою мүмкіндігіне ие болды, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
ЭКОЛОГИЯ ТУРАЛЫ ЖАҚ АШПАДЫ
Атырауда өтіп жатқан “Атырау Мұнай және Газ” атты Солтүстік-Каспий аймақтық көрмесінде ТШО, NCOC және КПО өкілдері өздерінің таныстырылымдарын өткізді.
“Save the Caspian Sea” қозғалысының белсендісі, “Глобус” қоғамдық бірлестігінің директоры әрі эколог Галина Чернова ТШО таныстырылымында экология жайлы жақ ашпағанына ашуланды. Оның айтуынша, бұл компания – қоршаған ортаны ең көп ластайтындардың бірі.
– Компанияда экологиялық құрал-жабдықты сатып алуға нақты қандай сома бөлінген? Әсіресе, үшінші буын зауыты мен кеңейту жобасы аясында не көзделген? – деп сұрады Чернова.
Оның айтуынша, кен орны алғаш іске қосылған кезде, ауа сапасын тексеретін 32 бақылау станциясы болған. Қазір олардың саны – 8 ғана.
– Олардың саны неге қысқарды? Біз сіздердің берген мәліметтеріңізге күмәнданып қарайтынымыз да сондықтан. Экологиялық бақылау мен мониторинг жүйесінде де проблема бар. Оған қоса, бірде-бір мұржаларыңызда улы газдарды залалсыздандыратын құрылғы жоқ. Бұған шара қолдану керек. Себебі ТШО біздің аймақтағы ең ірі ластаушы ретінде тіркелген, – деді эколог.
Алайда нақты сұраққа қарамастан, ТШО өкілдері жауап бере алмады. Олар экологияға қатысты ресми хат жазу керегін айтты.
– Өкінішке қарай, қазір мұнда эколог маман жоқ. Бұл кездесу бизнеске, яғни тауар мен қызмет жеткізушілерге арналған. Бұл сессияның тақырыбы экология емес. Сіз компания басшысының атына хат жолдай аласыз, сол арқылы жауап аласыз, – деді олар.
– ТШО-ның сайтында қандай тауар мен қызметтер сатып алынатыны туралы жоспар бар. Сол жерден қай жылдары қандай экологиялық техника алынғанын тексере аласыз. Бүгінгі жиналыс тек тендер жайлы, сондықтан толық тізім ұсынылмай отыр, деп қосты компания өкілдері.
ЖАУАПСЫЗ ҚАЛҒАН СҰРАҚТАР
Осыған ұқсас екінші сессияны NCOC компаниясы өткізді. Айта кетейік, жақында Астана соты бұл консорциумды экологиялық заң бұзды деп 3,5 миллиард теңге айыппұл төлеуге міндеттеген болатын. Save the Caspian Sea қозғалысының негізін қалаушы Владимир Ни экологияны жақсартуға бағытталған ең үздік қолжетімді технологиялар (НДТ) туралы сұрақ қойды. Ол тендер кезінде экологиялық талаптардың қалай сақталатынын білгісі келді.
Алайда NCOC өкілі де нақты жауап бере алмады, тек экология мәселесі компания үшін маңызды екенін айтып құтылды.
– Кез келген сатып алу – бұл нақты бір жобаны жүзеге асырудың бір бөлігі. Егер жобада экологияны жақсарту, қалдықтарды азайту көзделсе, онда сатып алу да соған бағытталады. Бірақ мәселе – нарықта мұндай технологиялардың жеткілікті болуында, – деді ол.
Галина Чернова NCOC-тың жасанды аралдарынан қалдықтарды қалай шығаратынын сұрады. Себебі қазіргі таңда компанияның құрал-жабдық жеткізуге де мүмкіндігі аз. Алайда бұл сұраққа да жауап табылмады.
– Ешкімнің жауап бере алмағаны сұмдық дүние. Демек, стратегиялық тұрғыда сіздерде ақпарат жоқ, жоспар жоқ. Бұл қалай болғаны? Осындай қауіп төніп тұрғанда сіздерде кем дегенде бір нақты жауап не жария түрде талқылауға дайындық болу керек еді, деді Чернова.
ЖАУАП КЕРЕК ПЕ – РЕСМИ ХАТ ЖАЗЫҢЫЗ
Қарашығанақ компаниясына да осыған ұқсас сұрақтар қойылды. Айта кетсек, бұл компания жақында мемлекетке тиесілі мүліктің шығыны үшін жарты миллиард теңгеден астам өтемақы төлеуге міндеттелді.
Қарашығанақтың келісімшарт және сатып алу бөлімі басшысы Жанна Агатаева да әріптестері секілді нақты жауап бере алмады.
– Бұл сұраққа қазір нақты жауап бере алмаймын. Бірақ бір нәрсені айта аламын: тек мемлекеттік органдар ғана емес, сонымен қатар, ай сайын экологияны бақылап отыратын арнайы бөлімдер бар. Барлық есеп министрлікке жолданып отырады.
Қажет болған барлық тексеріс пен мониторинг Қазақстан заңнамасына сай жүргізіледі. Біздің ресми сайтта қажет ақпарат жарияланады. Біз назар аударатын ең басты дүние – еңбек қауіпсіздігі. Сіздер айтқан мәселелерді арнайы хат арқылы жолдай аласыздар. Біз сізге ресми жауап қайтарамыз, – деп уәде берді Агатаева.
ДЕПУТАТТЫҢ ДАБЫЛЫ
Еске салайық, мәжіліс депутаты Сергей Пономарев Қазақстан аумағындағы теңіз акваториясында жұмыс істейтін барлық мұнай жобаларына халықаралық экологиялық аудит жүргізуді талап еткен болатын. Ол 70 жылда Каспийден айырылуымыз мүмкін деп мәлімдеді.
