Бұл – Павлодар Ертіс өңіріндегі бірнеше шақырымға: Кенжекөл ауылынан Байдала ауылына дейін созылатын ірі бейіт, деп хабарлайды ulysmedia.kz тілшісі.
Pavlodarnews.kz –нің мәліметінше, Павлодар педагогикалық университетінің ғалымдары Павлодар қаласының оңтүстік шетіндегі Байдала ауылының маңында археологиялық жұмыстар барысында 9-11 ғасырдағы құнды қорғандарды тапты.
Археологтардың пікірінше, қорғандар Қимақ қағанатының өмір сүру кезеңіне жатады. Астанасы Имакия Ертіс өңірінде болған үлкен көшпелі империя болған.
Археологиялық экспедиция жетекшісі, Павлодар педагогикалық университетінің Margulan Centre-нің директоры Тимур Смағұловтың айтуынша, Байдаладағы қимақ қорғандары үлкен ғылыми құндылыққа ие. Топырақтың ерекше химиялық құрамына байланысты ағаш бұйымдары, Жібек киімдері, сондай-ақ былғары мен металдан жасалған түрлі заттар жақсы сақталған.
«Бірнеше жыл бұрын қазба жұмыстары барысында еуразиялық Далада ортағасырлық көшпенділердің жылжымалы тұрғын үйінің жақсы сақталған бірден-бір данасын құрайтын "Қимақ күймесі" деп аталатын бірегей олжаны табуға мүмкіндік туды», - деді Тимур Смағұлов.
Павлодар педагогикалық университетінің Margulan Centre эксперименттік археология зертханасының меңгерушісі Елена Тушева қазба жұмыстары қалай жүргізіліп жатқанын айтып берді.
Оның айтуынша, олар бұл жерлерде 2008 жылдан бері жұмыс істеп келеді. Қорғандардың өзі 60-шы жылдары зерттеле бастаған. Сол кезде қазақстандық археология ғылымында алғаш рет қимақтар туралы мәселе көтерілді.
«Бұл Павлодар Ертіс өңірі аумағындағы өте ірі бейіт. Бірнеше шақырымға созылады. Мұнда ондаған қорғандар бар. Қазір біз қазба жұмыстарын жалғастырып, қимақ-қыпшақ заманының жерлеуін жасырып отырмыз, өйткені қала өсіп келеді. Бірақ бұл жерде сақ дәуіріне жататын көне қорымдар да бар», - дейді Елена Тушева.
Биылғы жылы байдал қорғандарынан жауынгерлік жылқысы бар қимақ жауынгерінің сүйектері және арнайы бұрғыланған тесіктер мен ойықтардың көмегімен бір шегесіз жалғанған бірнеше ондаған ағаш бөлшектерден тұратын жерлеу құрылысындағы қимақ қоғамының бір өкілінің жерленген жері табылды. Сондай-ақ, «Қимақ күймесі» сияқты бұл жерлеу сандық рентген мен компьютерлік томографияны қолдана отырып, зертханалық жағдайда одан әрі зерттеу үшін топырақ блогында алынады.
Қорғандардың бірінен б.з.д 1 мың жылдың екінші жартысына жататын ересек адамның сүйектері мен қыш ыдыстар табылды.
Археологиялық жұмыстарға Павлодар педагогикалық университетінің, Торайғыров университетінің студенттері мен Павлодар қаласы мектептерінің оқушылары белсенді қатысады. Жас қатысушылардың есептеуінше, қазба жұмыстары кезінде табылған экспонаттар Павлодар қаласы орналасқан жерде «қимақтар елінің» тарихы өрбігенін білуге болады. Сонымен қатар Ертіс өңіріндегі қағанның ауласына Қытай мен Таяу Шығыстан керуендердің тізбегі созылған ежелгі заманның зерттелмеген беттерін ашып көрсетеді.
Байдала қорымындағы қазба жұмыстары ел Тәуелсіздігінің 30 жылдығына арналған ғылыми іс – шаралар аясында Павлодар облысы әкімдігінің мәдениет, тілдерді дамыту және мұрағат ісі басқармасының қолдауымен жүргізілуде.
