Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов AFD алаңында күтпеген мәлімдеме жасап, қазақстандықтардың зейнетақы қаражатын жеке қорларға беру бағытында қадам жасайтынын айтты, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
НЕ БОЛҒАН ЕДІ?
Қазақстандықтардың зейнетақы жинақтарын «жеке қолдардағы жаңа өмір» күтіп тұрған сыңайлы. Бірақ ұлттық банк қазақстандықтарға алаңдамауға кеңес беруде, себебі бәрі «өте қатаң бақылауда» болады дейді. Яғни қаражат толықтай сіздікі емес секілді, бірақ ресми түрде әлі де мемлекеттің қарауында.
— Қазір бізде ұлттық банк басқаратын зейнетақы қорында өтімділік жеткілікті. Жақсы команда бар, әріптестер көп жылдан бері еңбек етіп келеді, мол тәжірибесі бар, нәтижеге бағытталған. Біз зейнетақы қорын барынша жеке басқаруға беруге тиіспіз. Әрине, бұл процесті өте сақтықпен жүргіземіз, қатаң қадағалауды қамтамасыз еткіміз келеді. Бірақ жалпы алғанда, біздің жолымыз осы болмақ деп ойлаймын, — деді Сүлейменов.
Оның айтуынша, алғашқы сынақ ретінде 500 млн теңге қаржы нарыққа жіберілген. Кейбір компаниялар мен қорлар өз активтерін өздері басқара бастаған.
ШЕТЕЛДІКТЕРГЕ БАСЫМДЫҚ
Модератор, АХҚО басқарушысы Ренат Бектұров та бұл мәлімдемеден күтпегендей әсер алып, ірі шетелдік ойыншыларды тарту жайы қозғалып отыр ма деп сұрады. Ұлттық банк төрағасы мұндайды жоққа шығармады.
— Иә, әрине. Егер біз жаһандық, кеңінен танымал шетелдік атауларды тартсақ, халық арасындағы сенімсіздік жүйесін еңсеруіміз мүмкін. Жалпы, бізде ішкі менеджерлер де өте білікті екенін атап өткім келеді. Сырттан біреу келсе де, олар табысты жұмыс істей алады. Бірақ алдымен бұл істі ішкі деңгейде жолға қоюымыз қажет, — деп жауап берді Сүлейменов.
Ол, сонымен қатар, зейнетақы қаражаты туралы әңгіме қоғам үшін «сезімтал мәселе» екенін мойындады. Бұл жай сөз емес: 2013 жылғы шок пен 90-жылдардағы мұрадан кейін көптеген қазақстандыққа «жеке басқару» тіркесіне сенімсіздік бар. Бірақ ұлттық банк күдікті сейілтуге әзір: өзімізге сенбесеңіздер, әлемге әйгілі шетелдіктерді алып келеміз дейді. Мұндай уәжбен тіпті скептиктер де болашақ зейнетақысын қайта-қайта есептеуді доғаруы мүмкін.
ҚАЗАҚСТАНДЫҚТАР ҚАЛАЙ АЛДАНДЫ
Еске салсақ, бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры 2013 жылы жекеменшік қорларға байланысты бірқатар жанжалдардан кейін құрылған болатын. Сол кезде олардың бір бөлігі ұрлық жасады деп айыпталса, кейбіреулері активтерді тиімсіз басқарды деген сынға ілінді: халықтың ақшасы құнды қағаздарға салынып, шығынға ұшырады.
БЖЗҚ-ға дейін елде шамамен 10 жекеменшік зейнетақы қоры болған. Олардан ақшаны шешкені үшін алынатын орасан зор комиссиялар, сәтсіз инвестициялар және ашықтан-ашық ұрлықтар үшін жиі шағымданатын. Мәселен, сол жылдары қорлардың комиссиясы жинақтың бүкіл мерзімі үшін 26%-ға дейін жеткен, бұл жиналған қаражаттың едәуір бөлігін «жеп қоятын». Яғни, адамдар зейнетақысын басқарғаны үшін Эверестке шығумен тең ақы төлеп отырды, бірақ табысқа ешкім кепілдік бермейтін.
Сонымен бірге жекеменшік қорларды «қоқыс облигациялары» да құрдымға жіберді, кейде тіпті аффилиирленген компаниялармен байланысы бар болатын. Ол кезде ұлттық банктің бұрынғы төрағасы Қайрат Келімбетовтің өзі «бұл мәселе үлкен қоғамдық резонанс тудырды» деп мойындап, халықтың барлық ақшасы өтелетінін мәлімдеген еді.
Сондықтан бүгін ұлттық банк зейнетақы қаражатын жекелерге, оның ішінде шетелдіктерге сақтықпен беруді айтып отырса да – күмән тудырмай қоймайды. Өйткені халық жекеменшік қорлардың қалай «жинақтарды жеп қоятынын», күмәнді активтерге инвестициялайтынын және салымшыларды зейнетақының орнына құр қол қалдыратынын жақсы біледі.
Ал дәл қазір айтылып жатқан уәж – ұлттық банкте «өте жақсы», «ұзақ уақыт жұмыс істеген» және нәтижеге бағытталған команда бар екендігі. Қандай нәтиже екені – философиялық сұрақ, бірақ құлаққа сенімді естіледі. Сондықтан «өте қатаң қадағалау» қазақстандықтардың зейнетақы ақшасын байыппен басқарудан гөрі, жекешелендіруге айналып кетпесе болғаны.
