Миллиардтар желге ұшты ма – коммуналдық апаттар неге толастамай тұр

Ең әуелі 2022 жылғы қарашаны және Қазақстанның коммуналдық тарихындағы ең ірі апат – Екібастұз ЖЭО-дағы трагедияны еске түсірген жөн. Зардаптарды жою жұмыстары бірнеше айға созылған болатын. Осы оқиғаға қатысты сот және у-шу әлі күнге дейін жалғасуда. 

2023 жылдың қараша айында премьер-министрдің бірінші орынбасары Роман Скляр алдағы қыс қарсаңында Екібастұз ЖЭО толығымен ретке келтірілгенін айтты. Ол үшін бюджеттен 8,2 млрд теңге бөлініп, бес су жылыту қазандығы коммуналдық меншікке алынды.

Биыл көмірлі шаһар жылыту маусымын аман-есен өткізеді деп күтілген еді. Бірақ қыс бастала сала Екібастұзға тағы да ел назары ауды.

Тағы да Екібастұз…

10 желтоқсанда түнгі уақытта Екібастұз ЖЭО-да күл құбырының зақымдалғаны анықталды. Салдарынан су жылыту қазандықтарының екінші цехының багерлік сорғысы су астында қалды. Қуанышқа орай, ақау тез жойылды. Тіпті резервтен екі энергетикалық қазандық қондырғысы іске қосылды.

Бұл оқиға Екібастұз тұрғындарын да, желі қолданушыларын да бей-жай қалдырмады. Сәтін салып, бірнеше сағаттан кейін апаттың салдары жойылды.

Кейін Павлодар облысының әкімі Асайын Байханов өзінің Instagram парақшасында екібастұздықтарға үндеу жариялап, жағдайды түсіндірді: (https://www.instagram.com/p/C0q_og3LMiD/)

- Екі цехтың бірінде орын алған жағдай қаланы жылумен қамтамасыз етуді тоқтатуға әсер етпейді. Тек температуралық параметрлерді аздап төмендетеді. ЖЭО-ның температуралық параметрлері кем дегенде 9 кг/см2 қысымда, ал жеткізілім бойынша 63 градустан төмен болмайды. Қазіргі уақытта біз алдағы бірнеше сағат ішінде салқындатқыштың температурасын 80-90 градусқа дейін көтеру үшін барлық қажетті шараларды қабылдап жатырмыз. Бұл жинақталған суды толығымен сорып алып, су жылыту қазандықтарын мазуттан көмірге ауыстырғаннан кейін жасалады. Бұл жеткізу температурасына бірден әсер етеді, - деп облыс әкімі халықты тыныштандыруға тырысты.

Бұл ретте, сәуір айында президент Қасым-Жомарт Тоқаев Екібастұздағы апатты жағдайдың қайталануына жол берілмеу керектігін айтқан болатын. 

- Екібастұз ЖЭО жаңғыртуға және келесі жылыту маусымына дайындыққа келетін болсақ, барлық жоспарлар толық көлемде және дәл мерзімде іске асырылуы тиіс. Роман Васильевич (Скляр), мені естисіз бе? Былтырғы дағдарыстық жағдайдың қайталануына жол берілмеу керек, – деді мемлекет басшысы үкімет отырысында.

Балқаш

Сақылдаған аяз Екібастұз қаласын ғана мазалған жоқ. Балқашта құбырдың жарылуына байланысты коммуналдық қызметкерлер де жылу параметрлерін төмендетуге мәжбүр болды.

Апаттың себебі – қаланың жылу желілерінің тозуы. Бүгінде бұл көрсеткіш 75% құрайды.

- Анықталған фактілерді жою мақсатында барлық КМК, ПИК, ТЖ, қала әкімшілігінің қатысуымен жедел штаб құрылды. Қаланың барлық коммуналдық қызметтері күшейтілген жұмыс режиміне ауыстырылды. 10 бірлік техника, жеке құрамның 25 адамы жұмылдырылды. Көппәтерлі тұрғын үйлердің ішкі желілерінің қатып қалуына жол бермеу үшін 12 үйде су төгу жұмыстары жүргізілді. Сондай-ақ 33 үй тірекке қойылды, - деп хабарлады қала әкімдігі.

Кейін Балқаш әкімі Сапар Сатаев апаттық жұмыстар аяқталғанын хабарлады. Жылумен жабдықтау магистральдық және орамішілік желілер арқылы жолға қойылды. Бүгінде қала жылумен тұрақты қамтамасыз етілуде.

- Қала бойынша жағдай тұрақталды. Қазір барлық үйлер жылытылуда, айналым қалыпқа келді, жылу тұрақты режимде беріледі. "Балқаш Жылу" ПИК құрған бригадалар тұрғындардың өтінімдері бойынша жұмыстар жүргізеді. Жедел штаб жұмыс істейді, жедел желі құрылды. Әкімдіктің диспетчерлік қызметі байланыста. Тұрғындардан барлық өтінімдер қабылданып, пысықталуда, - деді Сапар Сатаев.

Айтпақшы, тамыз айында біз 2023-2024 жылдардағы жылыту маусымына дайындық кезеңінде Қазақстанның бес ЖЭО-сы тәуекелге ұшырап отырғаны туралы жаздық. Сол кезде Балқаш ЖЭО орташа дайындықтағы объектілер тізімінде 50-70 пайызбен тұрған еді. Бұл – "Қазақмыс" корпорациясының үш өндіруші кәсіпорнының бірі.

Сондай-ақ, маусым айында Балқаш ЖЭО төңірегіндегі жанжалдың қалай өршігенін еске түсірген жөн. Сол кезде қаржы мониторингі агенттігінде "Балқаш Жылу" ЖШС лауазымды адамдары жалпы сомасы 677 млн теңге бюджет қаражатын ұрлады деп күдіктенгені туралы хабарланды.

Тергеу ұрлықтың 2020 жылдан 2023 жылға дейін болғанын анықтады.

- Бұрынғы басшылық Балқаш ЖЭО мен Балқаштың жылумен жабдықтау желілерін жөндеуге және ұстауға арналған 677 млн теңге көлемінде бюджет қаражатын жымқырды, - деп хабарлады сол кезде АФМ.

Тергеу мәліметтері бойынша, ақша жеке шоттар мен жалған кәсіпорындардың шоттарына аударылған.

Ақтау

Жексенбіде Ақтау тұрғындары да жылусыз қалды. Онда магистральдық құбырдағы екпіннің салдарынан бірнеше шағын аудандарға жылумен жабдықтау айналымы апатты түрде тоқтатылды.

Қала әкімі Ұлықбек Тналиев апат болған жерге барып, жағдайды бақылауда ұстайтынын мәлімдеді.

- Диаметрі 800 магистральдық құбырда апат болды. Қазіргі уақытта мамандар жұмыс істеп жатыр. Импульс жойылады. Жағдай менің жеке бақылауымда, - деді Ұлықбек Тілиев.

Апатқа байланысты мектепке дейінгі мекемелерде де жылуды өшірілді. Мәселен, Маңғыстау облысының білім басқармасы № 26,28,31,34,35,36,46 балабақшаларда жылу жоқ екенін растады. Олар бір күнге жабылды.

Соған қарамастан, бір түнде Ақтау коммуналдық қызметкерлері магистральдық жылу құбырында жөндеу жұмыстарын аяқтады,-деп хабарлады қала әкімдігінің баспасөз қызметі.

- Коммуналдық сала мамандары ұзындығы 9 метр болатын 800 диаметрлі құбырды ауыстырды. Апат болған жерде дәнекерлеу және жалпы жөндеу жұмыстары аяқталды. Барлығы тексерілді. Құбырды сумен толтыру жұмыстары басталды. "КЖСА" МКК қызметкерлеріне алғыс айтамын. Қазір ПИК, осьтер тұрғын үйлердің жертөлелеріндегі жылу тораптарын тексеріп, ысырмаларды ашуы керек. Қазір қысымды көтереміз, - деді қала әкімі.

Осы жылдың мамыр айында ел үкіметі Ақтау мен жақын маңдағы ауылдардың тұрғындарын жылумен және газбен қамтамасыз етуге өз резервінен 3 млрд 695 млн 925 мың теңге бөлгенін еске түсірген жөн. Айтпақшы, бұл қаулыға премьер-министрі Әлихан Смайылов қол қойды.

- Қазіргі уақытта Ақтаудың солтүстік бөлігі белсенді дамып келеді. Атап айтқанда, көпқабатты тұрғын үйлер мен әлеуметтік нысандардың құрылысы жүргізілуде. Қаланың кеңейтілетін бөлігін жылумен қамтамасыз ету мақсатында ағымдағы жылы бірқатар блоктық-модульдік қазандықтар орнатылып, екі жаңа қазандық салу жоспарлануда. Жаңа энергия көздері газбен жұмыс істейтін болады, осыған байланысты тиісті инфрақұрылымды кеңейту өте қажет, - деп уәде берді министрлер кабинеті.

Атырау

Ал Атырауда аяз салдарынан қала тұрғындары мен қала маңындағы тұрғындар сусыз қалды. Мұның себебі температураның 5-8 градусқа дейін төмендеуі болды. Өзендегі су мұзбен жабыла бастады, ал жер бетінде шәуіш пайда болды. Бұл – су қабылдау қондырғыларының тоқтап қалуына әкелді.

Шәуіш – ұсақ мұз, қар және мұз қоспаларының борпылдақ шоғырлары.

Осы төтенше жағдайға байланысты облыс әкімінің орынбасары Қайрат Нұртаев пен қала әкімі Шәкір Кейкин оқиға орнына келді. Аймақ басшылығы жағдайды бақылауға алды.

- Жылы ауа-райына байланысты Жайық өзеніндегі мұз жарылды, бірақ кеше түнде аяз қайтадан соғып, суда шәуіш пайда болды. Таяз мұз қабылдау құбырларын бітеп тастай бастады. Қалаға су беру тоқтатылды. "Атырау облысы Су Арнасы" КМК қызметкерлеріне мұзды қолмен сындырып, ыстық судың көмегімен шәуішті жоюға тура келді. Қазіргі уақытта қала бойынша су беру қалпына келтірілуде, - деді кәсіпорынның баспасөз қызметі.

Сонымен қатар, желіде сүңгуірлердің темірдің көмегімен шәуішті жойып жатқан бейнежазбалары тарады.

Бұл ретте, күзде Атырау әкімдігінің тапсырмасы бойынша жылыту маусымына 1228 көппәтерлі үй тексеріліп, қысқа дайындалғаны белгілі. Сол кезде дайындыққа 727 миллион 471 мың теңге бөлінді.

Сол кезде облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының басшысы Айдулат Кенжебеков Атырау облысы жылыту маусымына 97% дайын екенін айтты.

- Көріп отырғаныңыздай, ол қазірдің өзінде күрт суыта бастады. Бұл біздің жұмысымызды жандандыру маңызды екенін көрсетеді. 15 қазанда біз жылыту маусымына толық дайын болуымыз керек. Бүгінгі таңда белсенді дайындық жүргізілуде, соған қарамастан бес күн ғана қалды. Ең бастысы ешқандай қателіктер жібермеу керек. Сонымен қатар, синоптиктер биыл қыс суық болады деп дабыл қағуда. Сондықтан дайындық жұмыстарын күшейту қажет,  – деп ескертті өңір әкімі Серік Шапкенов.

Егер апаттардың алдын алу үшін мұндай қомақты қаражат бөлінсе, онда неге сүңгуірлер мұзды суға батып, қолдың күшімен ақауды реттеуге жанталасып жүр?

Жұмыстан босату дұрыс шешім бе?

Қазақстандық саясаттанушы Оразғали Селтеев Қазақстандағы апаттар туралы айтты.

- Бүкіл ел бойынша инженерлік желілердің тозуы отыз жыл бойы бақылаудың дұрыс жүргізілмей, басқарушылықтың болмауынан туындап отыр. Коммуналдық инфрақұрылым жүйесін жаңғыртудың орнына жалған индустрияландырумен айналысқандар көп. Өздерін мемлекетшіл деп атайтынын қайтерсің? - деді сарапшы.

Селтеев аймақтардағы жылу маусымына дайындықтағы мұндай сәтсіздіктер техникалық факторлардан бұрын саяси жауапкершілікпен байланысты деп есептейді.

- Бұл тұрғыда жұмыстан шығару дұрыс шешім болады, - дейді сарапшы.

Энергетика министрлігінде Екібастұз, Балқаш және Ақтау қалаларындағы жылумен жабдықтау мәселесі бойынша ақпараттық хабарлама жарияланды.

- Болған оқиғалар технологиялық бұзушылықтар ретінде сипатталады. Тұтынушыларды жылумен жабдықтауды тоқтатуға жол берілмейді. Ағымдағы жылы еліміздің барлық энергия көздерінде тұрақты жылумен жабдықтауды қамтамасыз ету үшін бұрын-соңды болмаған үлкен жұмыс көлемі орындалды, - деп жауап берді ведомстводан.

Энергетика министрлігінің хабарлауынша, нәтижесінде жылумен жабдықтауда үлкен апаттардың алдын алуға мүмкіндік туды. Мұзды өз қолымен бұзатын батыл сүңгуірлеріміз болса, кез келген апатты жеңіп шығатынымыз сөзсіз...