Қазақстанда әйелдер басқаратын ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіретін компаниялардың үлесі артты. Қазір еліміздегі агроөнеркәсіп кешеніндегі әрбір төртінші (27,5%) шаруа қожалығын, серіктестік немесе жеке кәсіпкерлікті әйелдер басқарып отыр, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
Energyprom.kz жазуынша, ауыл шаруашылығындағы 83,8 мың қазақ әйелі тек сиыр сауып, жылыжайда қызанақ өсіріп қана қоймай, салық төлеудің тетіктерін меңгеріп, субсидия сұрап, асыл тұқымды мал сатып алып, дәмді ірімшік жасап, банан өсіруді меңгерген.
Ұлттық статистика бюросының деректеріне сүйенсек, өткен жылы әйелдер басқаратын белсенді ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің жалпы саны 12,2%-ға – 74,7 мыңнан 83,8 мыңға дейін өсті, олардың негізгі бөлігі – 91,2% – шаруа қожалықтары, акционерлік қоғамдар немесе жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерден тұрады. Мұндай әйелдер кәсіпорындарының 8,8 пайызы ғана жеке кәсіпкерлік нысанында.
Еліміздегі әйелдер шаруашылығындағы сөзсіз көшбасшы – Түркістан облысы. Онда әйелдер басқаратын 23,8 мың кәсіпорын мен жеке кәсіпкерлер жұмыс істейді. Жалпы, шаруашылық меңгеруші әйелдердің басым бөлігі оңтүстікте тұрып, жұмыс істейді. Олардың жалпы үлесі 68,7 пайызды құрайды. Осы оңтүстіктегі іскер әйелдердің арасында Алматы облысы Жетіген ауылының тұрғыны Ақтоты Тұрсынәлі де бар. 22 жасында шаруа қожалығын тіркеп, несие алып, бар ақшасына асыл тұқымды мал сатып алды. Бес жылдан астам уақыт бойы Ақтоты өз ісін басқарып, субсидиялар мен өткізу нарығының мәселелерін шешіп келеді.
Оның Түркістан облысындағы құрдасы Ирина Демидова 18 жасында омарташы боламын деп шешкен. Бірінші рет бәрі сәтті болған жоқ, бірақ бірнеше жылдан кейін ол Польша мен Израильде оқып, қазір өз омартасында аналық араларды ұрықтандырумен айналысады.
Әйелдердің ауыл шаруашылығындағы кәсіпкерлігі туралы мұндай әңгімелер еліміздің әр өңірінде бар. Мысалы, шығысқазақстандық инженер-электрик Людмила Землянойдың ісі. Осыдан 15 жылдан астам уақыт бұрын әйел күйеуімен бірге жерасты жылыжайларын салып, бау-бақша егіпті. Енді желтоқсанда Земляной жылыжайларында жарты келі лимон, банан, ананас, мандарин піседі. Әйел тек жемістер мен өсімдіктерді сатып қана қоймайды, сонымен қатар экскурсиялар ұйымдастырады. Мектеп оқушылары үшін мұндай саяхаттар биология сабақтарын ауыстырады - өсімдіктердің 500 түрін, соның ішінде экзотикалық түрлерін тағы қайдан көруге болады?
Жалпы ауыл шаруашылығы саласында әйелдердің орташа атаулы жалақысы ерлерге қарағанда 8,2%-ға аз. Биыл қаңтар айындағы мәлімет бойынша ерлердікі – 204,4 мың теңге, әйелдердікі – 187,6 мың теңге.
Дегенмен, әр түрлі кәсіптер үшін жыныс бойынша табыстың қаржылық көрсеткіштерін қарастыратын болсақ, салыстыру әрқашан ерлердің пайдасына бола бермейді. Мысалы, ауылшаруашылық кәсіпорындарының басқару ұжымы арасында әйелдердің жалақысы көбірек. Қазақстан Республикасының 2024 жылғы 1 қаңтардағы БНС ASPiR деректері біздің елімізде шаруа қожалығының бас директоры айына 900,1 мың теңге, ал ер директор 661,2 мың теңге алатынын көрсетеді. Әйел қаржы директорының да жалақысы ер әріптесіне қарағанда жоғары: ер адамдардыкі 526 мың теңге, ал әйелдікі 657,7 мың теңге. Бұл саладағы басқа да көптеген басшылық лауазымдарға ұқсас оқиға.
Бірақ ауыр жұмыс істейтін жұмысшылардың жалақысын жынысы бойынша салыстыру кезінде жағдай басқаша. Мал өсірушілер, агрономдар, жұмысшылар, жылқышылар және көкөніс өсірушілер ерлер болса, 8%-25% артық алады. Тек шопан кәсібі бұл үрдіске сыймайды. Қазақстандағы әйел шопандардың жалақысы ер шопандарға қарағанда 20 пайызға артық жалақы алады екен.
