Астана қаласы Байқоңыр аудандық N2 сотында «ӨКМ Операторының» ісі бойынша кезекті сот отырысы өтті. Бұрынғы ірілі-ұсақ шенеуніктерге «Әлия Назарбаева құрды» деген схема бойынша миллиардтаған доллар жымқырды деген айып тағылып отыр, деп хабарлайды Ulysmedia.kz сайты.
Жоспар бойынша бүгінгі сот отырысында айыпталушылардан, бұрынғы экология вице-министрі Ахметжан Пірімқұлов, ӨКМ Операторының директоры Медет Құмарғалиев, бұрынғы қаржы директоры Рустам Темірбек және бұрынғы бас директор Светлана Коротенкодан жауап алынуы керек еді. Алайда адвокаттар қорғаушылары іс материалдарымен соңына дейін танысып үлгермегендіктен, куәлік беруге дайын емес екенін айтты. Соттың жүріп жатқанына екі айдан асып кеткен.
Судья сотталушыларға қысым көрсеткен жоқ, куәгерлерді қабылдай бастады. Мемлекеттік органдардың және ӨКМ Операторының қызметіне қатысты бірнеше адам бірнеше сағат бойы сұрақтарға жауап берді.
«Өліден жауап ала алмайсың»
Бірінші куәгер ретінде БТА Консалтинг компаниясының бұрынғы жоба жетекшісі Венера Каримова жауап берді. БТА Консалтинг пен ӨКМ Операторы арасында қалдықтарды кәдеге жарату бағытындағы шығындар мен кірістерді талдау бойынша зерттеу жұмыстарын жүргізуге келісім жасалған. Куәгердің айтуынша, келісімді ұйым директоры Владимир Кольченко жасаған.
«Біз ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргіздік, бірақ оның қалай ресімделетінін білмеймін. Іссапарларға бардық, жеткізушілермен хат жазысып, интернеттен ақпарат жинадық, кестелер құрастырдық. Біз қалдықтарды жинау және өңдеу үдерісін зерттеп, қызмет құнын ҚҚС қосқанда 150 000 теңге деңгейінде анықтадық», - деді куәгер.
Бірнеше айға созылған зерттеу жұмысы аяқталған соң мамандар есеп құрастырып, министрлікке таныстыруға барған. Венера Каримова бірақ нақты қай министрлікке барғнын айта алмады.
«Қай министрлікте болғанымызды білмеймін, таныстырылымға басшы Кольченкомен бірге бардық. «ӨКМ Операторының» өкілдері болды. Маған қолдаушы адам ретінде барғанмын, себебі Кольченко негізгі мәліметтерді ұсынды. Бұл 2020 жылдың соңы еді», - деп түсіндірді куәгер.
Жалпы Каримованың бұған дейінгі берген куәлігі бойынша, таныстырылым ӨКМ операторының кеңсесінде, одан кейін Энергетика министрлігінде өткен. Куәгер жауабының ала-құлалығын есте сақтау қабілетінің нашарлығымен түсіндірді.
Сотталушы Құмарғалиев сұрақ қою құқығына ие болып, келесі сұрақты қойды.
«Сіз энергетика министрлігіне таныстырылымға барғаныңызды айттыңыз. Сіз Мәңгілік елдегі Министрліктер үйіне бардыңыз ба?»
«Мен Астананы жөнді білмеймін. Бірақ иә, Министрліктер үйіне бардық».
«Құрметті сот! Энергетика министрлігі «ҚазМұнайГаз» ғимаратында, ал Экология министрлігі Министрліктер үйінде орналасқан. Куәгер Экология министрлігіне барды, мен де сонда болдым».
Шығындар мен пайда бойынша есептер ұсынылған таныстырылым қай ведомствода болғаны сол күйі анықталмады. Каримованың айтуынша, консалтингтік компанияның бұрынғы басшысы Владимир Кольченкода толығырақ ақпарат болған. Бірақ ол сотта куәлік бере алмайды, өйткені ол қайтыс болған адам.
«Есептеу әдістеріне, нормативтік құқықтық актілерге және тағы басқаларға келетін болсақ: мұның бәрін Кольченкодан сұрауға болады. Қоғамдық кеңесте сөз сөйледі, баяндамалар жасады. Ол негізгі қозғаушы адам еді, біз тек ақпарат жинадық. Ол бәрін санап шығатын», — деді куәгер.
«Заң бұздым деп ойлайсыз ба?»
Тергеу мәліметтері бойынша, ӨКМ Операторы құрылған сәттен бастап 2016 жылға дейін Индустрия министрлігінің «қамқорлығында» болған. Содан кейін Энергетика министрлігіне берілген. Сонымен қатар, қалдықтарды қайта өңдеу қызметін Экология министрлігі қадағалап, Экологиялық кодекске түзетулер әзірлеген. Сөйтіп, ұйымның қызметіне жауапкершілік үш министрлік пен ондаған ведомствоның басына «түскен».
Келесі куәгер, Энергетика министрлігіне қарасты қатты тұрмыстық қалдықтар департаментінің экс-басшысы Гүлшира Әтемова болды. Ол сотқа департаменттің «ӨКМ Операторының» жұмысына қатысты нақты қандай шешім қабылдағанын анықтау үшін сотқа шақырылды.
ӨКМ-нің инвестициялық саясаты мен стратегиясын үйлестіру жұмысының жүйесі келесідей болған: ұйым мүдделі мемлекеттік органдардың, бірлестіктердің өкілдері кірген арнайы алқаның қарауына ұсынылған құжаттарды ұсынған, шешім алқалы түрде қабылданған. Қоғамдық жұмыс тобының құрамына «Атамекен» ҰКП және мамандандырылған бірлестіктер енгізілген.
«Сұрақ көп болды, сондықтан біз жұмыстың алдыңғы жағын бөлдік, әр бағыттың өз орындаушысы бар еді. Мысалы, Нұрғалиев ӨКМ Операторымен жұмыс істеуге жауапты болды. Бірақ ол жоқ кезде мен кейбір функцияларды атқара алатынмын. Өз басым құжаттардағы кепілге салынған соманың дұрыстығын тексерген жоқпын. Бұған жауапты басқа адамдар бар. Бұл құжаттардың барлығын біздің бөлім ғана емес, заң қызметі де қарайды», - деп түсіндірді куәгер.
Жиында Энергетика министрлігінде ӨКМ жұмысын қадағалаған шенеунікке нақты сұрақ қойылды:
«Құжаттарды бекіту кезінде «заңды бұздым» немесе «қате жібердім» деп ойлайсыз ба? Немесе сіздің барлық әрекеттеріңіз заңды және дұрыс болды деп ойлайсыз ба?»
«Заңды әрі дұрыс деп ойлаймын».
Әтемованың айтуынша, Энергетика министрлігі тарапынан инвестициялық саясатты келісіп алмай, ӨКМ Операторы өздігімен ақшаны жұмсай алмас еді.
Жоғарыдан нұсқау
Сотталушы Пірімқұлов куәгерден Астанада қоқыстарды бөлек жинауды енгізу мәселесін талқылау барысын еске түсіруді сұрады. Оның естеліктері бойынша бұл нұсқау «жоғарыдан келген».
«Елордада бөлек жинақтау мәселесі жоғары деңгейде де, парламентте де талқыланды. Мұндай тапсырыс қайдан шыққаны нақты есімде жоқ, бірақ Астанада жеке коллекция енгізіледі деп шешілді. Бірақ Астанада ғана емес, Қазақстанның басқа да ірі қалаларында. Әкімдікпен, министрлікпен, ӨКМ-мен жол картасына қол қойдық», - деп жауап берді куәгер.
Қоғаммен байланыс және мемлекеттік құпия
Үшінші куәгер – ӨКМ Операторы қоғаммен байланыс бөлімінің бұрынғы қызметкерімен сотталушы Пірімқұлов ескі таныстай сөйледі. Куәгердің бүкіл сөйлеген сөзі «ӨКМ Операторының жұмысы өнімді, ашық және қоғамға пайдалы болды» дегенге саяды.
Куәгердің бір мәлімдемесі ерекше қызық көрінді. Оның айтуынша, алдымен ӨКМ Операторы ЖШС Индустрия министрлігінің тапсырысы бойынша мемлекеттік құпия режимінде жұмыс істеген.
«Журналистер тарапынан көп сұрақ болды, бірақ сандарға қатысты мәліметтің бәрі құпия еді. Үнсіз қалу керек болды. Біз қадағалайтын министрліктің атынан сандарды шама келгенше жасырдық. Бірақ біз ішкі есептерді толық құрастырып, беріп отыратынбыз», – деді ӨКМ бұрынғы баспасөз хатшысы.
