Бүгін Шымкент әкімінің қызметінен кету ықтималдығы жөніндегі ақпарат қызу талқыланды. Алайда әкімдік бұл жәй ғана қауесет екенін айтып, ақпаратты жоққа шығарды. Әйтеновтің әлі өз орнын босататын ниеті жоқ секілді.
Десе де, Ulysmedia.kz тілшілері "жел тұрмаса, шөптің басы қимылдамайтынын" ескеріп, Мұрат Әйтеновтің мегаполисті басқарған 3,5 жылдағы тарихына көз жүгіртіп көрді. Осы уақыт ішінде шымкенттіктер оның отставкаға кетуін бірнеше мәрте талап етіп, оның мегаполисті күйреткенін алға тартты.
Орынбасарының ұсталуы Шымкент әкімінің онсыз да шатқаяқтап тұрған беделін ықпал етпей қоймады.Ulysmedia.kz редакциясы Әйтеновті әйгілеген оқиғаларға шолу жасап көрді.
"Елбасының аспазы"
Әйтенов Қазақстандағы ең жас әкімдердің бірі бола тұра, "ескі гвардия" шенеуніктерінің тізіміне енді.
Оның билік баспалдағымен жоғары көтерілуі Нұрсұлтан Назарбаевтың тұсында басталды – біраз жылдық ғұмырын Мұрат Әйтенов ҚР Президентінің іс басқармасына арнады (2006-2019). Осы жылдар ішінде ол шаруашылық меңгерушісінен мемлекет басшысының іс басқарушысының орынбасарына дейін көтерілді. Білетін адамдардың сөзінше, Әйтенов "президенттің аспазы" деген атаққа ие болған.
Шымкент
2019 жылдың желтоқсанында Әйтенов Шымкент әкімінің орынбасары болып тағайындалды, ал бір айдан кейін ол қала басшысының креслосына отырды. Бұл уақытта елде коронавирус өршіп тұрған. Аурухана орындары мен дәрі-дәрмектердің тапшылығы, сондай-ақ дәрігерлерге уәде етілгенін төлемдердің төленбеуі сияқты проблемалар Қазақстанның үшінші мегаполисін де айналып өткен жоқ. Бірақ, осыған қарамастан, әкімдік жағдайдың бақылауда екеніне сендірумен болды.
Біреуге жан қайғы, біреуге...
Әйтенов кезінде Оңтүстіктегі алғашқы ірі жанжал 2021 жылы басталды. Сол кезде пандемия кезінде Шымкентте Наурыз мерекесіне бюджеттен 595 миллион теңге бөлінді. Сонымен қатар, БАҚ мәдениет басқармасы мәдени-бұқаралық іс-шараларды өткізуге рұқсаты жоқ "Бір күндік" компаниялармен шарттар жасасқанын хабарлады.
Әйтенов сол кезде Мемлекеттік сатып алу сайтында қате орын алғанын және іс жүзінде наурызға 213 миллион теңге бөлінгенін түсіндірді. Соған қарамастан, жанжал жалғасып, сот процесіне ұласты, онда мәдениет үйінің қызметкерлері мен кәсіпкер "өздеріне сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін ірі мөлшерде ысырап еткені" үшін, сондай-ақ "ірі мөлшерде пара беруге қастандық жасағаны үшін"кінәлі деп танылды.
Қаңтар оқиғалары
Қаңтар айындағы қайғылы оқиғалардан кейін Шымкент тұрғындары Әйтеновтің отставкаға кетуін талап еткен петицияға қол қоя бастады. Жұртшылық оны қорқақ деп айыптады. Петиция авторлары әкімнің ең қиын күндерде жоғалып кеткенін, өзінің орнына орынбасарын алаңға жібергенін айтты.
- Әйтенов мырза өзінің террористерге қарсы ерлігі туралы айтып жүр, бірақ оған сенім жоқ. Еліміздің үшінші мегаполисіндегі биліктің сауатты және мінсіз өкілі ретінде өзіне деген халық сенімінен әкім Әйтенов баяғыда және біржола айырылды, - делінген петицияда.
Айтпақшы, 2022 жылдың соңында Әйтенов әкімдіктің алдына үлкен жаңажылдық шырша орнатқан кезде Шымкент тұрғындарының ашуын тағы да тудырды. Дәл осы жерде Қаңтар кезінде 20 адамның өмірін қиған тәртіпсіздіктер болды. Қаза тапқандардың туыстары жиналып, Әйтеновтен шыршаны алып тастауды талап етті, алайда әкімдіктен ешкім шығып, тіл қатпады.
Жер жанжалы
Тағы бір дүрбелең оқиға 2022 жылдың күзінде болды. Сол кезде Шымкент әкімі көппәтерлі тұрғын үй кешенін салу үшін бұрынғы Shymkent ӘКК ипподромының жер учаскесін бергені белгілі болды.
Мегаполис тұрғындары шенеунікті олигополиямен байланыста деп күдіктенді, ал жер заңгері және қазір депутат Бақытжан Базарбек Әйтеновтің жер учаскесінің нысаналы мақсатын өзгертуге құқығы жоғын айтты.
- Шымкент қаласы бойынша жер ресурстарын басқару департаменті жүргізген тексеру нәтижелері Шымкент қаласы әкімінің 10.06.2021 жылғы #467, 31.08.2021 жылғы #905, 28.07.2021 жылғы #687, 25.04.2022 жылғы #705, 08.11.2021 жылғы #1364 қаулыларының Қазақстан Республикасы Жер заңнамасының талаптарын өрескел бұза отырып қабылданғанын растады, - деді Базарбек.
“Қарға қарғаның көзін шұқымайды”
2023 жылдың көктемінде Әйтеновтердің отбасылық жанжалы көптің назарына ілінді. Шымкент әкімінің туған ағасы бары белгілі – Марат Әйтенов кезінде "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ АҚ құқықтық сүйемелдеу, қамтамасыз ету және тәуекелдер жөніндегі басқарушы директорының міндетін атқарушы болды.
17 сәуірде Марат Әйтеновтің бұрынғы жұбайы Дана Әтешова елордадағы Жоғарғы сотқа ғимараты маңында пикет өткізді. Астана қаласының Есіл соты әйелді және оның үш баласын баспаналарынан шығарып жіберу туралы шешім шығарғаны және әкелерін заң бойынша алимент төлеуге міндеттемемегені белгілі болды. Дана Әтешова мұндай әділетсіздік бұрынғы күйеуінің ықпалды шенеунікпен туыстық қатынасына байланысты деп болжады.
"Шымкент қаласының әкімі болып табылатын Мұрат Әйтенов ағасына әсер ете алмады. Ол және басқа шенеуніктер өз бауырларына көмектесуге дайын болмаса, азаматтардың игілігі үшін қалай жұмыс істей алады? - деді ол.
Ulysmedia.kz тілшісі жуырда ОКҚ-да өткен брифингте Мұрат Әйтеновтен осы ақпаратқа түсініктеме беруін сұраған еді. Оның лауазымы арқылы ағасы зорлық-зомбылық пен алимент төлемегені үшін жазадан жалтарып кеткені қаншалықты рас екенін білмек болдық. Алайда сұраққа жауап алу мүмкін болмады — модератор журналистің сөзін бөліп жіберді, тіпті тұрмыстық зорлық-зомбылық Қазақстандағы ең өзекті мәселелердің бірі екені туралы ескертуден кейін де шенеунік сауалға жауап беруге құлық танытпады.
Сыбайлас жемқорлық – Шымкенттің бренд-елшісі
Өз сұхбаттарының бірінде Мұрат Әйтенов Шымкентте сыбайлас жемқорлық көп емес екенін толық сеніммен мәлімдеді.
- Бұл расталмаған сөздер. Біреу мұны брендке айналдырды. Шымкент іс жүзінде жемқорлық жайлаған қала емес, – деп жауап берді Әйтенов қаладағы сыбайлас жемқорлық туралы сұраққа.
Өкінішке қарай, Шымкенттегі сыбайлас жемқорлық жайлағаны расталды. Ресми деректер бойынша, тек 2022 жылдың қаңтар-шілде айлары аралығында Қазақстанда 91 мемлекеттік қызметші пара алған. Сарапшылардың сөзінше, Түркістан және Қызылорда облыстары мен Шымкент сыбайлас жемқорлық бойынша көшбасшылар үштігінде тұр.
2023 жылдың сәуірінде Антикор да өз статистикасын жариялады. Онда соңғы үш жылда білім беру саласында 300-ден астам сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық тіркелгені, 200 адам әшкереленгені айтылды. Тізімнің көшбасшысы – Шымкент.
Биыл Шымкентте сыбайлас жемқорлықтың үш атышулы жағдайы туралы мәлімделді:
сәуір айында аудан әкімінің орынбасары мен қалалық әкімдіктің бас маманы 60 миллион теңге көлемінде пара алды деген күдікке ілінді;
мамыр айында Антикор Шымкент жер қатынастары басқармасының басшысын ұстады. Органның мәліметінше, ол 200 мыңнан 800 мың теңгеге дейін пара алған;
20 шілдеде ҰҚК Шымкент әкімінің орынбасары Мақсұт Исаховты жемқорлық күдігімен ұстады.
Қазір Исхахов қамауға алынды, тергеу жүріп жатыр және егер сот қылмысты растаса, бұл Әйтеновтің Шымкент әкімі қызметімен қоштасуына тура келеді. Заңнамаға сәйкес Мұрат Әйтенов отставкаға кетуге міндетті болады.