1 қарашада вегандар кәсіби мерекесін – Веган күні атап өтеді. Вегандық – вегетериандықтың ең қатал түрінің біріне жатады. Атап айтқанда вегандар өздерін еттен ғана емес, жұмыртқа, сүт тағамдары, бал және басқа да жануар өнімдерінен шектейді. Тіпті олар тері, жүн, жібектен тігілген киімдерді де кимейді, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
Вегандық – бұл жануарлардан алынатын өнімдерді тұтынудан бас тартуды көздейтін философия және өмір салты. Ол тамақтану мен өмір сүруді жануарларға құрметпен қарауға бағыттап, экологиялық және денсаулыққа байланысты артықшылықтарды көздейді. Вегандықтың негіздері тарихта ежелгі философиялық және діни ағымдарда көрініс тапса, заманауи түрінде ол ХХ ғасырдың ортасында белсенді қозғалысқа айналды.
ВЕГАНДЫҚТЫҢ ТАРИХЫ
Веган ұғымы алғаш рет 1944 жылы Ұлыбританияда енгізілді. Бұл кезде Дональд Уотсон атты ағылшын белсендісі мен оның серіктестері «веган» терминін ұсына отырып, жануарлардан алынатын өнімдерден толықтай бас тартуды насихаттайтын қозғалыс құрды. Оған дейін де вегетариандыққа ұқсас өмір салтын ұстанатын адамдар болған, бірақ олар сүт өнімдері мен жұмыртқаны тұтынуды жалғастырды. Уотсонның мақсаты – жануарларды пайдалануды барынша азайту және оларға қатысты әділдік қағидаларын енгізу болатын.
ВЕГАН ФИЛОСОФИЯСЫ
Веган философиясы негізінен үш бағытқа бөлінеді:
Этика – жануарлардың құқығын қорғау және оларды адамдық қажеттіліктер үшін пайдаланбау. Вегандықтың этикалық тұрғыдан мақсаты – жануарларға зиян келтіруден бас тарту және оларды кез келген түрде пайдаланбау.
Экология – вегандық экологиялық тұрғыдан да тиімді, себебі жануарлар шаруашылығының қалдықтары қоршаған ортаға айтарлықтай әсер етеді, ормандарды жою және көмірқышқыл газының көбеюіне себеп болады. Вегандық өмір салты қоршаған ортаға зиянды әсерді азайтуға бағытталған.
Денсаулық – вегандық диетаның денсаулыққа пайдалы екендігі айтылып келеді. Веган тағамдарында әдетте антиоксиданттарға, талшықтарға және витаминдерге бай өсімдік өнімдері басым болады, ал бұл түрлі созылмалы аурулардың алдын алуға көмектеседі.
ВЕГАН БОЛУ ҮШІН НЕ ІСТЕК КЕРЕК
Тамақтануды өзгерту: Веган болу үшін ең алдымен, жануарлардан алынатын өнімдерді (ет, сүт, жұмыртқа, бал) тұтынудан бас тарту керек. Тағамдарды таңдау барысында өсімдік негізіндегі баламаларды пайдалану ұсынылады – мысалы, сүттің орнына жаңғақ сүті немесе кокос сүті, еттің орнына тофу немесе жасымық қолдану.
Теңгерімді тамақтану: Веган диетасының әр түрлі қоректік заттарға бай екеніне көз жеткізу маңызды. А, D витаминдері, В12, темір, кальций және омега-3 сияқты элементтер өсімдік негізіндегі өнімдерден жеткілікті мөлшерде алынуы қажет. Бұл ретте кейбір қоректік заттарды қосымша ретінде қабылдауға болады.
Күнделікті заттар мен киімді таңдау: Вегандық тек тағаммен шектелмейді, ол киім-кешек пен күнделікті қолданыстағы заттарды да қамтиды. Былғары, жүн, жібек және басқа жануарлардан алынатын материалдардан бас тарту ұсынылады.
Қоғамдық іс-әрекеттерге қатысу: Вегандыққа қатысты білімді арттыру және басқа адамдарға да насихаттау үшін ақпараттық іс-шараларға қатысу, веган асханаларына барып көру, әлеуметтік желілерде білім бөлісу – қоғамда вегандықтың орнығуына көмектеседі.
Бүгінгі таңда вегандық танымалдылығы артып келеді және ол көптеген адамға өзіндік өмір салты ретінде жақын болды. Қоршаған ортаға деген қамқорлық пен жануарларға деген адамгершілік көзқарасты нығайту мақсатында вегандық жолды таңдағандар көбейіп жатыр.