Әлем Израиль мен Иран арасындағы қақтығыс күшейіп кете ме деп қорқады. Оның себебі – Иранның зымырандарымен жасаған соққысы. Бұл әлемдік экономика, сондай-ақ Иран мен Израильдегі өмір сүру деңгейі үшін нені білдіреді деген сұрақ қазір көп елді толғандырып отыр, деп хабарлады Ulysmedia.kz.
ИЗРАИЛЬ ҚАРЫМТА СОҚҚЫНЫ ҚАЙДА ЖАСАЙДЫ
1 қазанда Иран Израильге зымыранмен жасады. Осы шабуылдан кейін қақтығыс күшейе түсті. Таяу Шығыстан мұнай тасымалының тоқтатылуына байланысты әлемде мұнай бағасы қарқынды өсімді көрсетті, бірақ ізінше қайта төмендеді.
Израиль премьер-министрі Беньямин Нетаньяху Иранның шабуылы “жауапсыз қалмайды” деп уәде берді, бірақ жауаптың қалай болатынын, мерзімін атамады.
Иранның Израильге шабуылы (Фото: Amir Cohen / Reuters)
Америкалық Axios жаңалықтар порталы Израиль шенеуніктеріне сілтеме жасай отырып, Израильдің қарымта соққыларының мақсаты – Ирандағы мұнай және басқа да стратегиялық нысандар болуы мүмкін деп жазады. "Иран әлемдік мұнай тасымалының шамамен 4 пайызын жеткізеді. Енді Сауд Арабиясы мұнай өндірісін арттыра ма, жоқ па? Егер Иран тасымалды тоқтатса, бұл мәселенің маңызы артады” деп жазады Capital Economics аналитикалық компаниясының сарапшылары.
ИРАННЫҢ МҰНАЙЫ
Мұнай экспорты – Иран үшін маңызды табыс көзі. АҚШ елдің мұнай өнеркәсібіне қарсы санкцияларды қайта салып, содан кейін кеңейткенімен, Тегеран әлі де мұнайды шетелге, әсіресе Қытайға сата алады.
2023 жылы мұнай экспорты "35 миллиард доллардан асты" деді наурыз айында Иран мұнай министрі Джавад Оуджи. Энергетика саласына мамандандырылған Vortex Analytics аналитикалық компаниясының есептеуі бойынша 2024 жылдың қаңтар-мамыр айлары аралығында Иран мұнайының экспорты күніне 1,56 миллион баррельге дейін өсті (1 баррель = 159 литр). "Экспорттың ұлғаюы шикі мұнай өндірісінің өсімі, Қытайдың сұранысының артуы және" көлеңкелі флоттың "кеңеюі арқылы мүмкін болды" делінген сарапшылардың 2024 жылдың маусым айының соңында жарияланған есебінде.
ҚАЗАҚСТАНҒА ҚАЙТПЕК КЕРЕК
Белгілі саясаттанушы Ғазиз Әбішев осы геосаяси текетіреске былай баға береді:
– Сауд Арабиясы, БАӘ және Катар егер Израиль Иранның мұнай өнеркәсібіне Шығанақ елдерінің әуе кеңістігі арқылы соққы берсе, Иран Араб мұнай өнеркәсібіне кек қайтару ретінде соққы береді деп қауіптенеді. АҚШ-тан израильдіктерді Иранның мұнай зауытына соққы жасамауға көндіруді сұрайды және қажет болған жағдайда Израиль әскери-әуе күштері үшін әуе кеңістігін жабуды көздейді. Егер осындай ең "ыстық" сценарий іске асса, мұнайдың әлемдік бағасы не болатынын болжау қиын.
Мұнай өндіретін және бюджеттік дағдарысты бастан өткеріп жатқан Қазақстан ресми түрде деэскалацияға және проблемаларды дипломатиялық жолмен шешуге шақырады деп біржақты айтуға болады. Сонымен бірге әлемге мұнай нарығының тұрақтылығына кепілдік беру үшін бәрін жасауға уәде беретіні анық, – деп жазады сарапшы телеграм-арнасында.
Кейінгі жылдары мұнай экспортынан түскен табыс тұрақталғанымен Иран экономикалық тұрғыда салмақты мемлекет деп атауға болмайды. Оның 88 миллионға жуық халқы қас жауы Израильдегі халықтан (9 миллион) он есе көп. Алайда оның 2023 жылы 403 миллиард долларлық жалпы ішкі өнімі Израиль мемлекетінен (509 миллиард доллардан асады) едәуір төмен.