2025 жылдың тамыз айының соңында TikTok-та «Көк базардың» жалға алушысының бейнеүндеуі жарияланды. Үндеу қазақ тілінде жазылып, орысша субтитрлермен берілген. Жақсы сапада түсірілген бейне ішкі орында түсіріліп, оның дайындалып жасалғанын, тосыннан түсірілмегенін аңғартты. Видеода жалға алушы базар әкімшілігінің жұмысына наразы екенін айтып, «Көк базардың» инвесторларының бірі – Тимур Құлыбаевқа тиесілі Mercury Properties компаниясына үндеу жасады.
Ulysmedia.kz өз тарапынан жүргізген зерттеу аясында базардың операторы «Достар-Коммерц» компаниясына да, жобаға серіктес-инвестор болып отырған Mercury Properties-ке де ресми сауал жолдады. Төменде тараптардың пікірлері келтірілген.
Көк базардың иесі кім?
Бұрын Көк базар муниципалдық нысан ретінде жұмыс істеп, сауда қатарлары бейберекет қалыптасатын. Қазір жалға беру және басқару ісімен «Достар-Коммерц» ЖШС (ақпарат құралдарында «Dostar Fresh Market» деп те аталады) айналысады. Ал бейнеүндеуде аталған, Тимур Құлыбаевқа тиесілі Mercury Properties компаниясы «Достар-Коммерц» ЖШС арқылы жобаның инвесторы болып саналады, бірақ Көк базардың жалғыз иесі емес. Компания өкілдерінің айтуынша, Mercury Properties операциондық қызметке араласпайды: келісімшарт жасамайды, жалға беру саясатын айқындамайды және базарды басқармайды.
Жалға алушылармен дау
Жалға алушы Раушан Орынбай өз бейнеүндеуінде 2022 жылдың қыркүйегінде базарға өзге инвестордың командасы келгенін айтты. Оған бизнесмен Яков Цхайдың қызы Юлия Цхай жетекшілік еткен. Ол Елена Пак, Сания Даникерова және Юрий Ханмен бірге тексерістер жүргізе бастаған.
– Мен Көк базарда 30 жылдан бері жалға алушымын. Соңғы уақытта Mercury Properties компаниясына бірнеше рет хат жолдадым. Алайда әлі күнге дейін жауап алған жоқпын. Көп жылдар бойы базар сағаттай жұмыс істеді, бірақ 2022 жылдың қыркүйегінен бастап бәрі өзгерді, – деді Раушан Орынбай.
Оның айтуынша, ақша қолма-қол «қара касса» арқылы жиналады, ал төлеуден бас тартқандарға айыппұлмен қорқытады.
Mercury Properties-тің ұстанымы
– Mercury Properties – Көк базарды толықтай басқаратын «Достар-Коммерц» компаниясының серіктес-инвесторы. Жалға алушылар қарым-қатынасқа байланысты барлық мәселе тек соның құзырында, – деп түсіндірді Mercury Properties компаниясының қоғаммен байланыс директоры Батырхан Қуатбек.
Дегенмен біз «Достар-Коммерц» басшылығына арендаторлардың өтініштерін әділ қарастырып, айтылған ақпаратты тексеруді сұрадық. Біз бизнесті ашық әрі әділ жүргізуге мүдделіміз және базар әкімшілігі бұл жағдайды реттеуде барынша жауапкершілік танытады деп сенеміз.
«Достар-Коммерц»-тің ұстанымы
«Достар-Коммерц» ЖШС-нің бас директоры әрі базарды басқарып отырған Руслан Минамов әкімшіліктің жұмысы арендаторлар үшін толық ашық екенін айтады:
– Біз бизнес жүргізуге өркениетті жағдай жасаймыз. Әрине, бұл бұрынғы көлеңкелі схемалар мен заңсыз табыс көздеріне қайта оралғысы келетіндерге ұнамайды, – деді ол.
Оның сөзінше, құқықтық рәсімдердің орнын қоғамдық үндеулер мен эмоционалды видеолар алмастырмауы тиіс:
– Дауларды шешуге сот, құқық қорғау органдары және ресми байланыс арналары бар. Біз жылдар бойы өркениетті сауда алаңын қалыптастырып келеміз және оны біреудің амбициясы немесе популизмі үшін күйретуге жол бермейміз, – деп қосты Минамов.
Неге жалға алу құны қымбаттады?
Әкімшілік жалдау бағасының өсуін базарды жаңғырту қажеттілігімен байланысты деп түсіндірді. Олардың айтуынша, жалдау бағасы жеті жылдан астам уақыт бойы қайта қаралмаған, ал қазіргі орташа өсім 20%-дан аспайды.
Жиналған қаражат төмендегі мақсаттарға жұмсалмақ:
инженерлік желілерді (су, жылу, электр) жаңарту;
ескі ғимараттың көтергіш құрылымдарын күшейту;
тарихи келбетті сақтай отырып, қасбетті қалпына келтіру;
аумақты абаттандыру (бейберекет сауданы реттеу, көгалдандыру);
1990-жылдары жоғалған тарихи элементтерді, соның ішінде фонтанды қалпына келтіру.
Тәуелсіз пікір
Қалалық инфрақұрылым бойынша сарапшы Тимур Кубековтың айтуынша:
– Мұндай жанжалдар ірі базарларда болып тұрады. Бір жағынан, жалға алушылар тұрақтылықты қалайды. Екінші жағынан, базарларға инвестиция мен инфрақұрылымды жаңарту қажет. Маңыздысы бұл үдерістер ашық диалогпен және түсінікті ережелермен жүруі тиіс, – дейді ол.
Қорытынды
Көк базардағы жағдай кейбір жалға алушылар мен жалға беруші арасындағы кәдімгі бизнес-даудың сипатына ие. Бір тарап заң бұзушылық бар десе, екінші тарап айыптауларды жоққа шығарып, модернизация саясатын түсіндіреді. Ал инвестор өз кезегінде операциондық басқаруға араласпайтынын, ашықтық пен әділ ережелерді қолдайтынын мәлімдеді.
Барлық тарап үшін маңыздысы – дау өркениетті түрде, диалог негізінде шешілуі.