Осыдан 40 жыл бұрын халықаралық қауымдастық озон қабатын қорғау үшін күш біріктірді. 1985 жылы озон қабатының бұзылуына қарсы күрестегі алғашқы қадам ретінде Вена конвенциясы қабылданды. Ал 1987 жылы оның негізінде Монреаль хаттамасы қабылданып, атмосфераға зиянды хлорфторкөміртектерден (ХФК) кезең-кезеңмен бас тарту басталды. БҰҰ бұл шаралардың оң нәтиже бергенін атап өтті: озон қабаты қалпына келе бастады, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
ТОЛЫҒЫРАҚ
16 қыркүйек Халықаралық озон қабатын қорғау күні экология мәселелеріндегі халықаралық ынтымақтастықтың маңыздылығын еске салады. Вена конвенциясы мен Монреаль хаттамасы — БҰҰ-ға мүше барлық ел ратификациялаған алғашқы халықаралық келісімдер. Бұл процесс 2009 жылы аяқталды.
- Бұл жетістік бізге елдер ғылыми ескертулерді ескергенде, прогресс мүмкін болатынын көрсетеді, — деді БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гутерриш.
Алайда ол әлемнің жаңа қатерге — 1,5 °C-қа дейін жылдам жылыну қаупіне жақындап қалғанын, оның ауыр салдарларға әкелуі ықтимал екенін ескертті.
КЛИМАТТЫҚ ДАҒДАРЫС
Озонға қатысты құжаттар климаттық дағдарыспен күресте әлі де маңызды құрал болып саналады. Олар озонды бұзатын заттардың, соның ішінде салқындатқыш жүйелерде қолданылатын қуатты парниктік газ — гидрофторкөміртектердің (ГФК) пайдаланылуын реттейді. Оларды қысқарту Монреаль хаттамасына енгізілген Кигали түзетуінде қарастырылған.
БҰҰ ҮНДЕУІ
Гутерриш барлық мемлекеттерді Кигали түзетуін толық ратификациялап, оның мақсаттарын ұлттық климаттық жоспарларына енгізуге шақырды. Сарапшылардың бағалауынша, бұл ғасыр соңына қарай жаһандық жылынуды 0,5 °C-қа төмендетуі мүмкін. Ал энергия тиімділігін арттыру шараларымен бірге әсері екі есе артады.
- Әрбір үлес градус маңызды. Әрбір қадам маңызды, — деп атап өтті БҰҰ Бас хатшысы, келешек ұрпақ үшін атмосфераны қорғауға күш салуды жалғастыруға шақырып.
ОЗОН ҚАБАТЫ
Озон қабаты Жер стратосферасының шамамен 10–50 км биіктікте орналасқан бөлігі, онда озон (O₃) мол шоғырланған. Оның басты қызметі — Күннің қауіпті ультракүлгін (УК) сәулесінің басым бөлігін сіңіріп, тіршілікті зиянды әсерден қорғау.
1980-жылдары ғалымдар озон қабатының жұқаруын, әсіресе Антарктида үстінде, анықтады. Бұл құбылыс тоңазытқыштарда, аэрозольдерде және кондиционерлерде кең қолданылған хлорфторкөміртектердің (ХФК) шығарындыларымен байланысты болды. Осы жаңалық Вена конвенциясы (1985) мен Монреаль хаттамасы (1987) сияқты халықаралық келісімдердің қабылдануына түрткі болып, жаһандық экологиялық ынтымақтастықтың сәтті үлгісіне айналды.