«Павлодар өзен порты» АҚ ұзақ уақыттан бері мемлекеттік сатып алулар нарығындағы ең ірі ойыншылардың бірі саналады. Мерзімдерді жүйелі түрде бұзып, жобалардың құны бірнеше рет қымбаттағанына қарамастан, компания әлі күнге дейін миллиардтаған тендерлерді ұтып жүр. Ulysmedia.kz бұл компанияның неге отқа салса жанбайтынын, суға салса батпайтынын анықтауға тырысты.
Миллиардтық мемлекеттік тапсырыстар – нәтиже жоқ
2020 жылы Маңғыстау облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы «Қошқар-Ата қалдық қоймасын рекультивациялау (I кезең)» конкурсын өткізді. Жеңімпаз болып 15,5 млрд теңге құнымен «Павлодар өзен порты» АҚ танылды. Нәтижелермен келіспеген «Қазқордстрой» ЖШС мен «Ақ жол құрылыс» ЖШС Маңғыстау облысы бойынша мемлекеттік аудит департаментіне шағым түсірді. Олардың айтуынша, «Павлодар өзен порты» біліктілік талаптарына сай келмейді: компания қайта құру жұмыстарымен айналысқан, ал бұл лотта жаңа құрылыс қарастырылған еді. Сондай-ақ қарсы тарап компанияның қажетті жауапкершілік деңгейіне ие емес екенін атап өтті. Алайда тексерушілер заңбұзушылықтарды анықтамады. Осы арада Қошқар-Атадағы жұмыстар бес жылдан кейін де аяқталған жоқ. Шарттың құны үш есеге өсіп, 50,996 млрд теңгеге жетті. Нысанды тапсыру мерзімі бастапқыда 2024 жыл деп жоспарланғанымен, желтоқсан 2026 жылға шегерілді. Бұл мемлекеттік сатып алудың қымбаттап кеткен алғашқы жағдайы емес. 2021 жылы «Павлодар өзен порты» Атыраудағы кәріз тазарту құрылыстарын қайта құруға 18,5 млрд теңгеге конкурс ұтып алған. Жұмыстар 2022 жылы бітуі тиіс еді. Бірақ мерзім кейінге шегеріліп, жобалық-сметалық құжаттама түзетілгеннен кейін құн екі есеге жуық өсіп, 39,7 млрд теңгеге жетті. Жаңа мерзім – 2026 жыл.
Қаржы: пайда азайып, қарыздар өсуде
«Павлодар өзен порты» АҚ-ның аудиторлық есептеріне сәйкес, миллиардтаған мемлекеттік тапсырыстарға қарамастан, компанияның қаржылық жағдайы аса тұрақты емес. 2022 жылы компания 21,9 млрд теңге табыс тапты, оның 19,1 млрд теңгесі шығындарға кеткен. Қарыз көлемі 3,4 млрд теңге болды (2021 жылы – 2 млрд теңге). 2023 жылы табыс 25,9 млрд теңге болып, шығындар 18,5 млрд теңге, қарыздар – 5,4 млрд теңге болды. 2024 жылы кредиторлық қарыз 24,6 млрд теңгеге жетті, оның ішінде жеткізушілер мен мердігерлерге – 8,8 млрд, сатып алушылардың аванстары – 14,9 млрд теңге. Негізгі өсім сатып алушылар аванстары мен жеткізушілер алдындағы берешекке байланысты. Несие мен қарыздар 2023 жылғы 5,4 млрд теңгеден 9,4 млрд теңгеге дейін екі есеге жуық өсті. Бұдан бөлек, компания аффилиирленген компаниялар үшін 24,5 млрд теңгеге несие алып, мүлкін кепілге қойды. Серіктестер дефолтқа ұшыраған жағдайда активтер сотсыз сатылып кетуі мүмкін.
Таңдаулыларға бонус
Қаржылық қиындықтарға қарамастан, «Павлодар өзен порты» АҚ басшылыққа сыйақы беруден тартынбады. 2022 жылы директорлар кеңесінің төрайымы Долорес Пшембаева және кеңестің екі мүшесі жалпы сомасы 56,4 млн теңге бонус алды. 2023 жылы атқарушы орган мүшелерінің сыйақысы рекордтық 230,4 млн теңгеге жетті. 2024 жылы төлемдер 88,7 млн теңгеге дейін азайды, бұл жолы төрт атқарушы орган мүшесіне бөлінді, алайда олардың арасында Долорес Пшембаева болған жоқ.
Саяси «қорғаны» бар ма?
«Павлодар өзен порты» АҚ 1994 жылы тіркелген. 2015 жылдан бері компания бюджетке 12,7 млрд теңге салық төлеп, жалпы сомасы 298,7 млрд теңгеге 311 келісімшарт жасаған. 2004 жылдан бастап құрылтайшысы мәжіліс депутаты, «Нұр Отан» партиясының мүшесі, мемлекеттік ордендер мен медальдардың иегері, соңғы қызметі – президенттің штаттан тыс кеңесшісі Мейрам Пшембаев болды. 2012 жылдан бастап АҚ сенімгерлік басқару шарты бойынша «Сан» ЖШС-нің меншігіне өтті. «Сан» ЖШС иелері – Мейрам Пшембаевтың қызы Долорес Пшембаева мен Анетта Сағынбек. Долорестің меншігінде «Қазақсельмаш корпорациясы» да бар, тағы жеті компанияға иелік етеді.
Мемлекеттік органдардың «Павлодар өзен порты» АҚ-ның ірі мемлекеттік тапсырыстар алып, міндеттемелерін орындамай, келісімшарт құнын бірнеше есе арттырғанына көз жұма қарауының себебі түсініксіз. Мұның барлығы компания мен оның басшылығы үшін еш салдарсыз қалып отырғандай.