Осы аптада Мәжілістің Amanat партиясы атынан сайланған депутаты Амантай Жарқынбек тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін жауапкершілікті қатайтудың ешқандай пайдасы жоқ екенін айтып, жанжалға себеп болса ерімен бірге әйелін де 15 күнге қамауды ұсынды. Тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселелерін көтеретін феминистер мен белсенділер депутатқа қарсы өре түрегелді. Мәжілісте осы айда бұдан бөлек айтылған мәселелер мен көтерілген бастамалар баршылық. Осы ретте Ulysmedia.kz тілшісі каникулдан шыққан Мәжіліс депутаттары қаншалықты нәтижелі жұмыс істегенін және оларды қандай мәселелер мазалағанын шолып шықты.
Тұрмыстық зорлық-зомбылық
Тұрмыстық зорлық-зомбылық тақырыбына түсініктеме бере отырып, Мәжілістің тағы бір депутаты Бақытжан Базарбек отбасылық зорлық-зомбылыққа баратындардың тізілімін әзірлеуді ұсынған. Ол мәселені күшпен шешкісі келетіндердің бұл тізімге кіргісі келмейтініне сенімді, өйткені бұл адамның психологиясына бедел тұрғысынан қатты әсер етеді. Алайда, Амантай Жарқынбектің айтулы мәлімдемесі аясында оның ұсынысы екінші орында қалып қойды. Рас, келесі күні Жарқынбек өз сөзін түсіндіре отырып, "отбасылар құлаған елде амандық болмайды" деп, жартылай ақталып, жауапкершілікті біржақты емес, бірдей қарастырған дұрыс деген пікірді айтты.
Ер адам ретінде мен әйелдеріне ұрмақ түгілі, дауыс көтеретін азаматтарды құрметтемеймін. Бірақ отбасын сақтап қалу үшін жас отбасылар бірден бөлінбеуі үшін мен кешенді құқықтық және психологиялық көмекті мектеп жасынан бастау керек деп есептеймін, - деп түсіндірді Амантай Жарқынбек.
Басқа депутаттар не дейді?
Осы айдағы Amanat партиясының депутаты Ерлан Сайыров біршама белсенді көрінді. Ол алдымен білім беру саласында электронды жүйелерді енгізу тәсілдерін өзгертуді талап етті, атап айтқанда, орыс тіліне «Дневник.ру» базасына негізделген «Күнделік» бағдарламасын сынға алды.
- Электронды қызмет көрсетуге қабілетті бірнеше отандық компаниялардың барына қарамастан, сол кезде үстемдік еткен топтардың қысымымен құзыретті орган төрт миллион қазақстандық оқушылардың дербес деректерін жинауды, сақтауды және өңдеуді шетелдік компанияға 12 жыл мерзімге ешқандай бақылаусыз және тексерусіз беріп жіберді, бұл жасанды монополияның пайда болуына әкеп соқты, - деп ашуланды Сайыров.
Содан кейін ол атағы шыққан "ӨКМ Операторы" компаниясының артында Әлия Назарбаева тұрғанын еске алып, "сот та, Бас прокуратура өкілдері де бұған мән бермеді" деп салды. Кейінірек Санжар Боқаев депутаттың үндемей келіп, осы мәселеге назар аударғанына түсініктеме бере отырып, Азаттыққа берген сұхбатында Сайыров 2021 жылы депутат болғанын, бірақ "аузын буып тыныш отырғанын" еске салды.
Ал Сайыров бұл мәселе Amanat партия кеңесінің бақылауында болатынын, тиісті хат тергеу жүргізу үшін Бас прокуратураға жіберілетінін атап өтті.
"Ақ Жол" партиясы өз кезегінде Мәжіліске өз тергеуін жүргізу құқығын беруді ұсынды. "Ақ жол" депутаттары партияның 2013 және 2020 жылдары заңнамаға тиісті өзгерістер енгізуге тырысқанын еске салды, бірақ үкімет оларды қабылдамаған. "Ақ жол" ұсынысы келесідей: саяси партиялардың екі палатасы мен фракцияларының комитеттері мен комиссияларының мүшелері құрамындағы парламенттік топтар аса маңызды мәселелер бойынша тергеулерді жүргізе алуы керек.
Денсаулық маңыздырақ
Мәжіліс қыркүйек айында энергетикалық сусындарды 21 жасқа дейінгі адамдарға сатуға тыйым салуды белсенді түрде талқылады. Денсаулық сақтау министрі Ажар Ғиният хабарлағандай, депутаттар бастамашылық еткен бұл норма "Халық денсаулығы туралы" заң жобасы аясында қаралып жатыр. Денсаулық сақтау министрлігі ол ұсыныстарды қолдайды екен, өйткені жастар мен балалар энергетикалық сусындарды ішіп денсаулығына зиян тигізеді. Бұл заң жобасы жақын арада Сенатқа жолданады. Айтпақшы, депутаттар бұған дейін де 21 жасқа дейінгі адамдарға энергетиктерді сатуға тыйым салуды ұсынған, бірақ Үкімет ол тұста тек сусындардың жарнамасына шектеу енгізуге келіскен еді.
"Ауыл" партиясының мүшесі Қарақат Әбден кенет басшылық лауазымдарда, атап айтқанда ұлттық компаниялардың топ-менеджментінде әйелдер санының аздығына наразылығын білдірді. Ол премьер-министрге "биліктегі басшылық лауазымдардың жартысын әйелдерге беріңдер" деп талап еткен өтінішті оқыды. Облыс әкімдіктерінің топ-менеджментіндегі әйелдердің өкілдігі бойынша әкімдердің жұмысын бағалауды ұсынды. Бір қызығы, аяқ астынан әйелдердің құқығын қорғай кеткен Қаракат Әбден бір кездері "Сен, қазақ әйелісің, соны мақтан тұт!" деп кітап жазып, патриархал қоғамның қыздарына лайфхак көрсеткені бар. Ол сондай-ақ қазақтарға үйленетін шетелдіктерге салық салуды ұсынған болатын.
Мектеп болса, үй де болады
Қыркүйек айында қоғамда бір-бірін аямай қысып, өте алмай жатқан мектеп оқушыларының видеосы қызу талқыланды. Содан кейін бұрынғы білім министрі, ал қазір Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетов депутаттардың мектебі мен балабақшасы жоқ аудандарда тұрғын үй кешендерін салуға тыйым салу қажеттігі туралы ұсынысын айтты. Оның айтуынша, мұндай заң жобасы Мәжілісте әзірленген. Осы заң жобасына сәйкес, жақын маңдағы мектеп бір ауысымда жұмыс істейтін болса ғана жаңа тұрғын үй кешенін салуға рұқсат беріледі.
Сондай-ақ, Аймағамбетов мектептерде балалардың бір-бірін жәбірлеуі салдарынан психологтар штатын ұлғайтуды ұсынды.
Инфрақұрылымның тозу тақырыбы Қазақстанда өзекті болып қала отыр. Депутат Еділ Жаңбыршин соңғы 30 жылда Қазақстаннан шамамен 200 млрд доллар алып шыққан деректерді келтіріп, бұл ретте Қазақстанның энергетикалық нысандары қазіргі жағдайы сынға төтеп бере алмайтынын атап өтті. Осыған байланысты ол премьер-министрге шетелден қайтарылған активтер есебінен энергетикалық нысандарды салуды және жөндеуді ұсынатын сауал жолдады.
“Мен айттым, олар сөзді маған қарсы қолданады”
Қыркүйек айында айтыскер, қазіргі мәжілісмен Ринат Зайытовтың бастамалары ең көп талқыланған тақырыптардың біріне айналды десе де болады. Ол ең төменгі ең төменгі жалақыны 300 мың теңгеге дейін ұлғайту қажет деп мәлімдеді. “Оны қалай көтеруге болады?” деген сұраққа Зайытов “жауаптылар ойлансы”н деп жауап берді. Ең төменгі жалақының төмен болуына байланысты Еңбек министрлігін сынға алды. Бір аптадан кейін Зайыиов өзіне біреулер қысым көрсеткісі келіп жатқанын айтты. Instagram аккаунтында оның алдында берген сұхбатынан кейін қоқан-лоққы жасағандар пайда болғанын жеткізді. Депутат сұхбатында "алаяқтардың 80 пайызы намаз оқитындар" деп айтып салған. Зайытов кейін осы сөз үшін белгілі бір топтағы адамдар осы сөзді желеу етіп, қоғамды өзіне қарсы қойып жатқанын мәлім етті.
Мәжіліс депутаты Мақсат Толықбай Қазақстанда ресейлік телеарналардың көрсетілуін шектеуді ұсынды. Депутат мұндай бастаманы Парламенттің бейінді комитетінің отырысы кезінде жариялады. Оның айтуынша, Қазақстанның көптеген азаматтары ресейлік насихаттан жалыққан.
Басқалардың кіруіне тыйым салынады
Мәжілісмен сондай-ақ жергілікті кабельдік операторлар Ресей тарапына теледидарлық хабаржы көрсету үшін көп ақша төлейтініне назар аударды. Сонымен қатар, қазақстандық телеарналар хабар тарату торына түсуі үшін операторларға қосымша ақы төлеуі керек. Депутат ресейлік телеарналардан Қазақстандағы трансляция үшін ұлттық кабельдік компанияларға ақы төлеуді талап етті.
Айтпақшы, телехабар тарату тақырыбы бойынша Парламент қабырғасында тағы бір есте қаларлық ұсыныс айтылды. Сенат депутаты Қайрат Тастекеев шетелдік телехикаялардың үстемдігі ұлттық мәдени бірегейлікке қауіп төндіретінін мәлімдеді.