Бұл материалда Ulysmedia.kz бас редакторы Самал Ибраева "Каспий" тауар биржасының директорлар кеңесінің төрағасы Елнар Надырғалиевпен сұхбаттасып, биржалық сауданың көлеңкелі жақтары, нарықтық реформалар мен Қазақстандағы экономикалық ашықтықтың болашағы туралы ой қозғайды.
ТАУАРЛЫҚ БИРЖА ДЕГЕН НЕ ЖӘНЕ ОЛ НЕ ҮШІН ҚАЖЕТ?
Тауарлық биржа — бұл сатушы мен сатып алушы арасындағы әділ және ашық сауданың алаңы. Мұнда тауарлар нақты ережелерге сәйкес, бәсекелестік ортада сатылады. Жүйе күрделі көрінгенімен, оның негізгі мақсаты — әділ баға қалыптастыру мен делдалсыз сауда жүргізу.
30 ЖЫЛ ӨТТІ, БІРАҚ ТҰРАҚТЫ МОДЕЛЬ ЖОҚ: ҚАЗАҚСТАН НЕГЕ ӘЛІ ДЕ БИРЖАЛЫҚ САУДАНЫ ДАМЫТА АЛМАЙ КЕЛЕДІ?
Елде 90-жылдардан бері тауар биржалары жұмыс істеп келеді, бірақ толыққанды тиімді жүйе қалыптаспаған. Біржақты реттеу, шынайы қатысушылардың аздығы және нарықтың сенімсіздігі — басты кедергілер.
Кей биржаларда шынайы сауда мүлде жүрмейді — тек қағаз жүзіндегі келісімдер. Бұл — нарықтағы әділдікті бұзады және мемлекетті салықтан айырады. Қазіргі заңнама мен бақылау әлсіздігі скандалдарға жол ашып отыр.
«АЛМАТЫ ҚАСІРЕТІ»: СҰЙЫТЫЛҒАН ГАЗДЫ БИРЖАҒА ШЫҒАРУ НЕГЕ АПАТҚА ӘКЕЛДІ?
2022 жылғы қаңтар оқиғасының бір себебі — сұйытылған газды биржа арқылы өткізу реформасы. Әлеуметтік салдарлар ескерілмей, бағаның күрт өсуі халық наразылығына ұласты.
ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗЫ БАР ТАУАРЛАР: ОЛАРДЫҢ САУДАСЫН КІМ БАҚЫЛАЙДЫ?
Ұн, көмір, газ сияқты маңызды тауарлар бойынша биржалық сауданы кім бақылайды? Және бұл баға тұрақтылығына қалай әсер етеді? Мемлекеттік бақылау мен ашықтық — бұл саладағы басты талаптар.
Биржа қызметін цифрландыру — парақорлық пен мәміле бұрмалаушылықты азайтудың тиімді жолы. Онлайн жүйелер, ашық деректер, автоматты клиринг — жаңа дәуірдің мүмкіндіктері.
IPO ЖӘНЕ ҚАЛЫҚҚА ТИІСІЛІ БИРЖА: «КАСПИЙ» БИРЖАСЫ НЕГЕ НАРЫҚҚА ШЫҒАДЫ?
«Каспий» биржасы IPO арқылы халықтық меншікке айналуды көздеп отыр. Бұл инвесторларға жаңа мүмкіндік, ал мемлекет үшін — сенім мен бақылаудың жаңа форматы.
ЖЕКЕ ЖӘНЕ САЯСИ ТАҢДАУ: ҰТЫСТАН ГӨРІ ПРИНЦИП МАҢЫЗДЫ
«Жеңіс емес, әділет пен ашықтық маңызды», — дейді ол.
Елнар Надырғалиев биржа табысты болу үшін бірінші кезекте халық мүддесіне қызмет етуі керектігін айтады.