Бүгін – халықаралық инсультпен күрес күні. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы 2004 жылы инсультті мүгедектік пен адам өлімінің басты себептерінің бірі ретінде таныған. Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол іздеуде ақпараттық-профилактикалық жұмыстың маңызы зор. Осы ретте Ulysmedia.kz ашық дереккөздердегі ақпарат негізінде сырқат туралы, оның пайда болу себептері мен сақтану жолдары туралы шағын материал дайындады.
Инсульт – ми қан айналымының бұзылуымен сипатталатын ауыр жағдай, ол мидың белгілі бір бөлігінде қан жеткіліксіздігіне немесе қан тамырларының зақымдануына байланысты пайда болады. Инсульттың екі негізгі түрі бар: ишемиялық және геморрагиялық.
ИНСУЛЬТТЫҢ СЕБЕПТЕРІ
1. Ишемиялық инсульт
Ишемиялық инсульт мидың қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуынан туындайды. Оның себептері:
Атеросклероз: Артериялардың ішкі қабатында холестерин бляшкаларының пайда болуы, бұл қан ағынын тарылтады.
Тромбоз: Қанның ұйып қалуы, әсіресе жүрек аурулары мен артериялардың зақымдануы кезінде.
Эмболия: Қан тамырларына басқа жерден (мысалы, жүректен) келген тромбының түсуі.
2. Геморрагиялық инсульт
Геморрагиялық инсульт – ми қан тамырларының жарылуынан туындайды. Оның себептері:
Аневризма: Артерия қабырғасының әлсіреуі және оның ісінуі, бұл жарылуға әкелуі мүмкін.
Гипертония: Жоғары қан қысымы ми тамырларына қосымша жүктеме түсіріп, олардың жарылуына себеп болуы мүмкін.
Травма: Бас жарақаттары, соның ішінде соққы немесе құлау.
3. Қосымша факторлар
Инсульттың пайда болуына әсер ететін басқа да факторлар:
Жүрек-қан тамырлары аурулары: Жүрек аурулары, аритмия, жүрек жеткіліксіздігі.
Қант диабет: Инсулиннің дұрыс жұмыс істемеуі қан тамырларының зақымдалуына әкеледі.
Темекі шегу және алкогольді асыра пайдалану: Бұл зиянды әдеттер қан қысымын көтеріп, инсульт қаупін арттырады.
Дұрыс тамақтанбау: Майлы және тұзды тағамдарды көп тұтыну да атеросклероздың дамуына ықпал етеді.
Инсульттың алғашқы белгілері пайда болған кезде дереу медициналық көмекке жүгіну қажет, себебі уақытында көрсетілген көмек мидың зақымдалуын азайтуы мүмкін.
ӨЗГЕРТУГЕ БОЛАТЫН ФАКТОРЛАР
Инсульттың алдын алу үшін өзгертуге болатын факторлар маңызды рөл атқарады. Оларды төмендегідей топтастыруға болады:
1. Артериалды гипертензия
Себебі: Жоғары қан қысымы инсульттың ең басты себептерінің бірі.
Шешімі: Қан қысымын бақылау, дәрі-дәрмектерді қабылдау, диетаны өзгерту (тұзды азайту) және физикалық белсенділікті арттыру.
2. Шылым
Себебі: Темекі шегу инсульт қаупін екі есе арттырады.
Шешімі: Темекіден бас тарту. Бұл қан тамырларының денсаулығын жақсартып, инсульт қаупін төмендетеді.
3. Алкоголь
Себебі: Алкогольды асыра пайдалану қан қысымын көтеріп, инсульт қаупін арттырады.
Шешімі: Алкогольді тұтынуды шектеу немесе мүлдем тоқтату.
4. Дене белсенділігі
Себебі: Физикалық белсенділіктің төмендігі инсульт қаупін арттырады.
Шешімі: Аптасына кемінде 150 минут орташа физикалық белсенділік (жүгіру, жүзу, велосипед тебу) жасау.
5. Дұрыс тамақтану
Себебі: Атерогенді диета (майлы, тұзды тағамдар) жоғары холестерин мен артериалды гипертензияға әкеледі.
Шешімі: Көкөністер мен жемістерге бай, талшықтарға және пайдалы майларға (мысалы, балық) негізделген диета ұстану.
6. Салмақты бақылау
Себебі: Артық салмақ жүрек және қан тамырлары ауруларының қаупін арттырады.
Шешімі: Салмақты қалыпқа келтіру үшін дұрыс тамақтану және физикалық белсенділікті арттыру.
7. Қандағы қант деңгейі
Себебі: Қант диабеті инсульт қаупін арттырады.
Шешімі: Қандағы қант деңгейін бақылау, дұрыс тамақтану және дәрі-дәрмектерді қабылдау.
8. Стресс және психологиялық факторлар
Себебі: Стресс, депрессия және психологиялық ауыртпалықтар жүрек аурулары мен инсульт қаупін арттыра алады.
Шешімі: Стрессті басқару әдістерін (медитация, йога) қолдану.
Осы факторларды өзгерту арқылы инсульттың алдын алу мүмкіндігін арттыруға болады.
Жеке денсаулық жағдайына байланысты дәрігермен кеңесу маңызды.