Amnesty International халықаралық құқық қорғау ұйымының мәліметі бойынша, 2023 жылы әлемде өлім жазасы үштен бірге өсті, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
Биыл кем дегенде 1153 адам өлім жазасына кесілген, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 31% - ға көп,ол кезде 883 өлім жазасы тіркелген. Бұл 2015 жылдан бері ең жоғары көрсеткі. Бұдан тоғыз жыл бұрын 1634 өлім жазасы тіркелген.
Көшбасшылар
Былтыр 16 елдің ішінде ең көп өлім жазасы Иран мен Сауд Арабиясында болды. Иранда кем дегенде 853 адам өлім жазасына кесілді, бұл әлемдегі өлім жазасының жалпы санының төрттен үш бөлігін құрайды. Сауд Арабиясында бұл көрсеткіш 172 адамды құрады, бұл әлемдік көрсеткіштің 15%. Сомалиде (кем дегенде 38) және АҚШ-та (24) өлім жазасының айтарлықтай өсуі байқалды.
Кейбір мемлекеттерде құпия
2023 жылы әлемде жаңа өлім жазасы 20% - ға өсіп, 52 елде 2428 үкімге жетті. Қытай, Солтүстік Корея және Вьетнамдағы өлім жазасы туралы ақпарат мемлекеттік құпия болып қала береді, бірақ Amnesty International бұл елдерде мыңдаған адам өлім жазасына кесілуі мүмкін деп болжайды.
Еуропа мен Азиядағы өлім жазасы
Беларусьте, Жапонияда, Мьянмада және Оңтүстік Суданда 2023 жылы өлім жазасы орындалмаған. Беларусь Еуропадағы өлім жазасы бар жалғыз мемлекет. 2023 жылы Беларусьте үш жасар ұлын өлтіргені үшін кінәлі деп танылған 47 жастағы ер адамға өлім жазасы тағайындалған.
Өлім жазасын саяси мақсатта қолдану
Кейбір елдерде өлім жазасы саяси қысым құралы ретінде қолданылады. Иранда, Amnesty International мәліметтері бойынша, билік халықты қорқыту және өз билігін нығайту үшін өлім жазасын көбірек қолданады.
Сауд Арабиясы мен АҚШ-тағы жағдай
Сауд Арабиясында өлім жазасы 12% - ға төмендегеніне қарамастан, құқық қорғаушылар "мойындаулар" көбінесе азаптау арқылы алынатынын және сот процестері халықаралық құқықты бұзумен өтетінін атап өтті. Мысал ретінде әлеуметтік желілердегі сыни жазбалары үшін өлім жазасына кесілген Мұхаммед әл-Гамдидің ісі келтірілген.
АҚШ-та өлім жазасы 18-ден 24-ке дейін өсті. Айдахо мен Теннесси штаттарында ату жазасына кесуге рұқсат беретін заң жобалары енгізілді, ал Монтана өлімге әкелетін инъекцияға арналған заттардың тізімін кеңейтуді талқылады.
2023 жылы өлім жазасы орындалған елдер саны 20-дан 16-ға дейін қысқарды. Бүгінгі таңда 144 ел өлім жазасын қолданудан бас тартты. Осыған қарамастан, Amnesty International өлім жазасының көбеюіне алаңдаушылық білдіруді жалғастыруда және бүкіл әлемде өлім жазасын толығымен жоюға шақырады.