Костенко шахтасында қаза тапқан шахташылардың туған-туыстарына материалдық өтемақы беру мәселесі трагедиядан кейін бірден көтерілді.
– Қаза тапқандар мен зардап шеккендердің отбасыларына Үкімет, әкімдік және қайырымдылық қоғамдары желілері бойынша жан - жақты көмек көрсетілсін, – деді президент Тоқаев кеншілердің туыстарымен кездесуде.
Жұмыс берушінің жауапкершілігіне келер болсақ, ол кәсіподақ пен АМТ арасындағы ұжымдық шартта жазылған. Соған қарамастан, компания тарапынан миллиондаған төлемдер туралы ақпаратқа кейбір қарағандылықтар ерекше назар аударды. Сөзге сенсеңіз, компания қаза тапқан кеншілердің отбасыларын "өмір бойы қамтамасыз етіп тастаған-мыс". Мұндай мәлімдеме қаншалықты шындыққа сәйкес келетінін Ulysmedia.kz тілшісі зерттеп көрді.
Мемлекет кепілдік береді…
Шахтада метан жарылып, 46 кеншінің өмірі қиылғаннан кейін бірден Еңбек және әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова жедел штаб отырысында қайтыс болған жұмысшылардың отбасылары алатын көмек жайлы есеп берді.
- Қаза тапқандардың отбасыларына үш жерден: республикалық бюджеттен, әлеуметтік сақтандырудан және өмірді сақтандыру компаниясынан асыраушысынан айрылылғаны үшін жәрдемақы тағайындалады. Төлемдердің жалпы айлық орташа мөлшері асырауындағы адамдар 18 жасқа толғанға дейін 400-500 мың теңгені құрайды. Егер балалар жоғары оқу орындарында оқитын болса, онда 23 жасқа дейін беріледі. Әзірге барлық қаражатты АМТ төлейді.
Сондай-ақ, министр "АрселорМиттал Теміртау" АҚ Ұжымдық шартқа сәйкес жылдық төлем тәуекелдерін төлеуге міндетті екенін айтты. Сондай-ақ, компания жерлеуге байланысты барлық шығындарды өз мойнына алады.
Арада бірнеше күн өткеннен кейін Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігі ресми хабарлама шығарды, онда Светлана Жақыпованың қысқаша есебі нақты сандармен расталды. Мәселен, министрлікте қаза тапқан 46 кеншінің 21-де әлеуметтік төлем берілетін, асырауындағы адамдар бар екендігі хабарланды.
- Асыраушыларынан айырылғандар республикалық бюджет қаражаты есебінен әлеуметтік жәрдемақы алады. Жәрдемақы мөлшері қайтыс болған адамның асырауындағы адамдардың санына қарай анықталады. Ай сайынғы мөлшері 37 322 теңгеден (1 балаға) 111 560-қа дейін (5 балаға), - деген министрлік жәрдемақының бұл түрі 8 жасқа дейінгі бала күтімін жүзеге асыратын жұмыс істемейтін аналарға да тағайындалғанын айтты.
Сонымен қатар, Еңбек министрлігі қаза тапқан кеншілердің туыстарына Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорының қаражаты есебінен асыраушысынан айрылылғаны үшін әлеуметтік төлем төленетінін атап өтті. Оның мөлшері марқұмның табысынан және оның әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу өтілінен анықталады.
- Төлемдер айына 56 мыңнан 272 мың теңгеге дейін құрайды, - деп хабарлады министрлік.
Жұмыс берушінің жауапкершілігі
Қаза тапқан кеншілердің отбасыларына АМТ қандай қолдау көрсететіні туралы ақпарат қайғылы оқиғадан кейінгі алғашқы сағаттардан бастап тарады.
Оған келесі шаралар кірді:
Біртүрлі арифметика
Тізім әсерлі және сандар естігенге жақсы-ақ. Алайда Ленин 2022 жылдың 3 қарашасында Ленин шахтасында метанның жарылуынан ұлынан айырылған Галина Инкина төленген соманы қайғының ауырлығымен салыстыруға болмайтынын атап өтеді. Ол аз десеңіз, жұмыс берушінің арифметикасы да біртүрлі болып шыққан.
- Қараңызшы, біз қаза тапқан кеншілердің туыстары, олардың жылдық 10 жалақысын төленуі керек еді, - деп бөліседі ойын Галина Александровна.
- Яғни, егер ведомоста менің ұлым айына 500 мың теңге алғаны көрсетілсе, онда бұл сома 12 айға, содан кейін - 10 жылға көбейтілуі тиіс еді. Нәтижесінде 60 млн теңге шығады.
Алайда "АрселорМиттал Теміртау" қайғылы оқиғадан кейін бірден оған және немересіне 21 миллион 500 мың ақша аударған. Өйткені қыздың анасы қайтыс болған адаммен ресми некеде болмаған.
- Компания бұл ақшаға 10 пайыз салық салатынын ескерсек те, сандар өзгермейді, - деп Инкина ашуланады.
- 6 миллион салықты шегергенде 54 миллион теңге шығуы керек еді. Бірақ немерем екеумізге 43 миллион төледі. Тағы 11 миллион қайда?
Әйелдің айтуынша, компанияның заңгерлері қаза тапқандардың туыстары қайғыға батқан сәтте қағаздармен келген. Қан жылаған туыстары ештеңе ойлай алмаған. Тек құжаттарға қол қойған.
– Мен басқа отбасыларға қанша ақша төленбей қалғанын білмеймін", - дейді қайтыс болған кеншінің анасы.
- Ал қаза тапқан адамның 10 жылдық жалақысының сомасы бөлініп, отбасының барлық мүшелерінің: анасының, әкесінің, жұбайының және балаларының шоттарына түсуі керек. Қайтыс болған кеншінің әкесі мен анасы ажырасқан отбасылар бар. Онда қайтыс болғандардың әртүрлі некеден балалары болғандар бар. Яғни, ақша әртүрлі отбасыларға кетті. Ал отбасы мүшелері бес, жеті адам болған жерде олар қанша алды? Сонымен қатар, келісімде бұл ақша "моральдық және материалдық залал үшін төленеді" деп жазылған. Менің ойымша, бұл тұжырымдамада алалау да бар: мысалы, менің ұлым қайтыс болғаннан кейін денсаулығым айтарлықтай шайқалды, мен жылына бес рет ауруханада жатуға мәжбүр болдым. Дәрі-дәрмек пен дәрігерлерге көп ақша кетеді. Бірақ компания маған материалдық және моральдық зиян шеккенім үшін төлемеді.
Тұрғын үйге – ақшамен
Галина Инкинаның айтуынша, қайтыс болған балаларға үй сатып алу туралы тармақ көп сұрақ туғызған.
- Колкелісімдегі шартта балаға Қарағанды облысында пәтер бөлінетіні айтылды, бірақ онда қандай пәтер, қай елді мекенде көрсетілмеді. Отбасыларға пәтер сатып алынбады, бірақ оны сатып алуға ақша берілді. Сонымен қатар, белгілі болғандай, барлығына әртүрлі сомалар табысталған. Мысалы, менің немереме тұрғын үй сатып алуға небәрі 7 млн теңге берілді. Бұл ақшаға Шахтинск қаласында бір бөлмелі пәтер сатып алу қиынға соғады. Оның анасы компанияға хабарласып, Шахтинскіде пәтер сатып алуға жеткілікті болу үшін ақша қосуды сұрауға мәжбүр болды, тіпті Қарағанды туралы әңгіме болған жоқ. Ал біреуге 12 млн теңге берілді, оларға жетті. Егер балалар бәріне бірдей болса, оларды неге алалайды, – дейді ол.