20 наурызда Алматы қаласының мамандандырылған ауданаралық тергеу соты қарақалпақстандық құқық қорғаушы Ақылбек Мұратовты экстрадициялық қамауға алу мерзімін 12 айға ұзартты, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
Осылайша, Қазақстандағы қарақалпақ диаспорасының жетекшісі Ақылбек Мұратов 2025 жылдың 15 ақпанына дейін қамауда болады.
Мұратовты ұстау және қамауға алу
15 ақпан күні сағат 21:50-де Ішкі істер министрлігінің екі азаматтық киімді қызметкері Ақылбек Мұратовты үйінен алып кеткен. Кейін ол құрбысына телефон соғып, ұсталғанын айтқан. Мұратовтың айтуынша, оны ұстауға Қарақалпақстаннан Баймурзаев Мұхамедин Оразбайұлы қатысқан.
17 ақпанда Алматы соты Мұратовты 40 тәулікке қамауға алды.
Сот барысында Мұратовқа қатысты қылмыстық іс қозғауға нақты не негіз болғаны белгілі болды.
Осылайша, Өзбекстан билігі Нөкістегі 2022 жылғы шілдедегі оқиғадан кейінгі 500 күннің құрметіне арналған еске алу шарасын «жаппай тәртіпсіздік пен зорлық-зомбылыққа жария шақыру» деп санады: Қарақалпақ белсенділері 2023 жылдың 13 қарашасында жарықты 16 минутқа өшіруді сұрады. (Қарақалпақстандағы құқық қорғаушы Дәулетмұрат Тәжімұратов РУ-да 16 жылға бас бостандығынан айырылды).
Ал белсенді Қошқарбай Төремұратовтың 2023 жылы қазанда Варшавада өткен ЕҚЫҰ конференциясында сөйлеген сөзінен видеоның жариялануы «қоғамдық қауіпсіздікке қатер төндіретін материалдарды таратқаны үшін» іс ашуға негіз болды.
23 ақпанда Мұратовқа Қазақстаннан пана іздеуші куәлік берілді.
Іс материалдарына сәйкес, Қарақалпақстан билігі Мұратов Алматыда ұсталғанға дейін 3,5 ай бұрын оның үстінен қылмыстық іс қозғаған. Өзбекстанның Бас прокуратурасы қарақалпақ құқық қорғаушысын қудалаудың «саяси астары жоқ» деп мәлімдейді.
Мұратов Өзбекстан азаматы, 2010 жылдан бері Қазақстанда тұрады. Қарақалпақстандағы оқиғаларды жазып, Қазақстандағы қарақалпақтарға көмектесті.
2023 жылдың қазан айында өзбек дипломаттары Мұратовпен кездесу өткізіп, белсендіге мәлімдемелерінің «өңін жұмсартуды» ұсынды.
Мұратовтың ұсталуы және қамауға алынуы
15 ақпанда сағат 21:50-де ішкі істер министрлігінің екі қызметкері Ақылбек Мұратовты үйінен алып кеткен. Кейінірек ол сүйіктісіне қоңырау шалып, ұсталғанын айтты. Мұратовтың айтуынша, оны ұстауға қарақалпақстандық Мұхамедин Оразбайұлы Баймұрзаев қатысқан.
Бұған дейін Алматы ПД "қазіргі уақытта Қазақстанның Бас прокуратурасы Ақылбек Мұратовты экстрадициялау туралы мәселені шешеді"деп хабарлаған болатын.
17 ақпанда Мұратов Алматы ІІД уақытша оқшаулағышта өзінің адвокатымен кездесті. Оның айтуынша, белсендінің көңіл күйі жақсы болған, тек анасы үшін алаңдаған. Мұратов өзінің әріптестерін, атап айтқанда белсенді Қошқарбай Төремұратовты Қарақалпақстандағы оқиғаларды жариялау жөніндегі ісін жалғастыруға шақырды. Сондай-ақ Мұратов жұртшылықтан ақпараттық қолдау сұрайды.
Сенбі күні Алматыдағы Сот Мұратовты 40 тәулікке қамауға жіберді, ал бір күн бұрын оны тергеу изоляторына ауыстырды.
Мұратов – Өзбекстан азаматы, Қазақстанда 2010 жылдан бері тұрады. Ол Қазақстанда жүріп қарақалпақтарға белсенді көмек көрсеткен.
2023 жылдың қазан айында өзбек дипломаттары Мұратовпен кездесу өткізіп, белсендіге өз мәлімдемелерінің үнін "жұмсартуды" ұсынды.
Қазақстанда қарақалпақ белсенділерінің тұтқындалуы
Өзбекстан билігінің сұрауы бойынша Қарақалпақстаннан бес белсенді, оның ішінде Қошқарбай Төремұратова Қазақстанда 12 ай бойы экстрадициялық қамауда болды. ҚР билігі баспана беру туралы өтініштерін қабылдамады.
2024 жылдың 9 қаңтарында Қазақстанның Маңғыстау облысы қарақалпақ диаспорасының басшысы Ниетбай Оразбаев Алматы ауруханасында қайтыс болды. 2023 жылдың мамырында ол Өзбекстанда сырттай 12 жылға бас бостандығынан айырылды. Оразбаев "билікті басып алу жөніндегі қастандыққа", "жаппай тәртіпсіздіктерді ұйымдастыруға", сондай-ақ "қоғамдық қауіпсіздік пен тәртіпке қауіп төндіретін материалдар жасауға"кінәлі деп танылды. 2023 жылдың желтоқсанында Оразбаевтың Қазақстан азаматтығынан айырылғаны белгілі болды.
Қарақалпақстандағы наразылықтар
2022 жылдың шілде айының басында Нукус, Муинак және басқа қалаларда Қарақалпақстанның егемендік мәртебесін жоятын конституциялық түзетулерге қарсы наразылықтар болды.
Бірақ билік демонстрацияларды билікті басып алу әрекеті ретінде қарастырды және акцияларға қатысушыларға Көзден жас ағызатын газ, резеңке оқтар мен түтін бомбаларын қолданғн.
Ресми мәліметтерге сәйкес, сол кезде 21 адам қаза тапты. Барлығы 243 адам жарақат алды.