2025 жылдың 26 қарашасында Мәжілістің жалпы отырысында депутат Нұрсұлтан Байтілесов қазақстандықтардың жеке деректерінің шетелге заңсыз таралу қаупі туралы айтты, деп хабарлайды Ulysmedia.kz.
ТОЛЫҒЫРАҚ
2025 жылдың 26 қарашасында Мәжілістің жалпы отырысында депутат Нұрсұлтан Байтілесов қазақстандықтардың жеке деректерінің шетелге заңсыз таралу қаупі туралы айтты. Ол өзінің депутаттық сауалын Премьер-министрдің орынбасары – жасанды интеллект және цифрлық даму министрі Жаслан Мәдиевке жолдап, азаматтардың жеке және биометриялық деректерін қорғаудың маңыздылығына тоқталды.
БИОМЕТРИЯЛЫҚ ҚАУІПТЕР
«Қазақстанда бет-әлпетті тану және биометриялық сәйкестендіру жүйелері белсенді енгізіліп жатыр. Бұл жүйелер тек бейнені тіркеп қана қоймайды, адамның кім екенін анықтайды, оның қозғалыс бағытын қадағалайды, мінез-құлық профилін жасайды. Бірақ олардың қолданылуына қатысты заңдық негіз әлі де түсініксіз әрі қайшылықты. Кімнің биометриялық деректер базасына қол жеткізе алатыны, ол қандай негізде жасалатыны, деректер қайда және қалай сақталатыны, оларды қорғауға кім жауапты екені белгісіз. Бүгінгі таңда азаматтар өздерінің бет-әлпеті мен әрекеттері қашан және қай жерде тіркеліп жатқанын білмейді», – деді Байтілесов.
Депутаттың айтуынша, бірыңғай техникалық қауіпсіздік стандарттарының және бақылау жүйесінің жоқтығы да алаңдатарлық жағдай.
КЕЛІСІМСІЗ ЕНГІЗІЛГЕН ТЕХНОЛОГИЯЛАР
«Мұндай жүйелер мектептерде, бизнес орталықтарда, тұрғын үй кешендерінде және қоғамдық орындарда азаматтардың келісімінсіз, ескертусіз енгізіліп жатыр. Халықты жай ғана фактімен таныстырады: “жүйе осылай жұмыс істейді” дейді», – деп сын айтты депутат.
ШЕТЕЛДІК КӨЛІКТЕРДЕГІ ҚАУІП
Байтілесовтің сөзінше, бөлек бір үлкен қауіп – заманауи шетелдік көліктер. «Камералар, микрофондар және телематикалық құрылғылар тәулік бойы көлік иесінің орналасқан жерін, мінез-құлқын және дауысын тіркейді. Әлемде автокөлік өндірушілердің пайдаланушылардың деректерін сақтандыру компанияларына немесе үшінші тарап ұйымдарына иелерінің келісімінсіз берген жағдайлары болған. Егер нақты ережелер мен бақылау болмаса, Қазақстан азаматтарының деректері шетелге кетіп, мемлекет олардың кімге және қандай мақсатта беріліп жатқанын білмей қалуы мүмкін. Бұл – жеке өмір мәселесі ғана емес, бұл – мемлекеттік қауіпсіздік, киберқауіпсіздік және елдің цифрлық егемендігі мәселесі», – деді ол.
ДЕПУТАТТЫҢ ҰСЫНЫСТАРЫ
Осыған байланысты ол Үкіметтен ел аумағында қолданылып жатқан барлық биометриялық сәйкестендіру және бет-әлпетті тану жүйелерін толық түгендеуді, оларды міндетті түрде сертификаттауды, сондай-ақ биометриялық деректермен жұмыс істеудің бірыңғай стандарттары мен хаттамаларын әзірлеуді – деректерді жинаудан бастап сақтауға және жоюға дейін – талап етті.
Сонымен қатар, көліктердегі цифрлық жүйелерді қатаң бақылауды күшейтіп, азаматтардың деректерін үшінші тұлғаларға немесе шетелге беруге жол бермеу қажеттігін атап өтті.