Жоғары аудиторлық палата Kazakh Tourism ұлттық компаниясына бөлінген бюджет қаражаттың тиімді жұмсалуын тексеру қорытындысын жариялады.
Мемлекеттік аудит нәтижелері бойынша жалпы сомасы 1 558,6 млн теңгеге бұзушылықтар мен кемшіліктер анықталды, оның ішінде:
Палата мәліметінше, аудит барысында бюджетке 88 млн теңге өтелді, кәсіпорын кірісіне 1,3 млн теңге қалпына келтірілді, бюджет қаражатын тиімсіз жоспарлау және пайдалану үшін Туризм және спорт министрлігінің вице-министріне қатысты Қазақстан Республикасының ӘҚтК-нің 234-1 бабы бойынша 2 әкімшілік хаттама толтырылды.
Ulysmedia.kz осы бір жарым миллиард теңгенің қайда кеткенін анықтауды жөн көрді. Түсініктеме алу үшін біз Спорт және туризм вице-министрі Ержан Еркінбаевқа жүгіндік. Палата бұзушылықтар үшін дәл осы шенеунікті айыптаған болатын.
Аудиторлар бір жарым миллиард теңгенің бұзушылықтарын тапқанын жоққа шығармайсыз ба?
- Иә, шынында да жоғары аудиторлық палата "Қазақтуризм" компаниясының қызметіне тексеру жүргізіп, жалпы сомасы 1,5 миллиард теңгеге бұзушылықтарды анықтады. Бірақ мен бірден атап өткім келеді, ұрлық фактілері, сатып алу кезінде заңды бұзу және жетіспеушілік анықталған жоқ. Әңгіме процедуралық сипаттағы бұзушылықтар туралы болып отыр – құжаттарды рәсімдеуде қателіктер кеткен. Мысалы, 920 млн теңге – цифрлық жүйелердің құны. Бұл сегіз тілде жұмыс істейтін, шетелдік туристер үшін ақпарат ұсынатын ұлттық цифрлық портал, бұл шетелдіктерді тіркейтін және мәліметтерді ІІМ мен көші-қон қызметіне жіберетін "е-қонақ" жүйесі. Бұған дейін шетелден келген туристер полицияға барып, сол жерде құжаттарды рәсімдеуі керек еді. Сандық жүйе оларды осы "бас ауруынан" құтқарды.
"Қазақтуризм" және туризм министрлігі – цифрландыру бойынша осынша сома құйылған өзара қарым-қатынастарды түсіндірсеңіз.
- Бірнеше цифрлық жүйелер бұрын министрліктің балансында болды, содан кейін оларды "Қазақтуризм" балансына беру туралы шешім қабылданды. Негізінде, бұл қисынды және заңда ұлттық компания ұлттық порталды жүргізумен айналысады, мазмұнды, шет тілдеріне аударманы қамтамасыз етеді және т.б. Бірақ аудиторлар бұл жүйелер министрліктің балансында болуы керек деп мәлімдеді, сондықтан біз оларды қайтадан бергелі жатырмыз. Олар жоғалып кеткен жоқ, ұрланған жоқ, жұмыс істеп тұр. Аталған 1,5 млрд теңгеден 920 млн теңгені шегеріп тастасаңыз болады.
Тиімсіз жоспарлау туралы не айта аласыз? Мұнда да қомақты сома – 547 миллион теңге.
- Тиімсіз жоспарлау нені білдіреді, бұл, мысалы, сол цифрлық жүйелер, "Қазақтуризм" олардың жұмысын қамтамасыз ету үшін – серверлерді жалға алу, контент жасау және тілдерге аудару үшін министрлік осы жылдар ішінде барлығы 250 млн теңге бөлді. Енді аудиторлық портал "Қазақтуризм" балансына берілгендіктен, министрлік басқа біреудің цифрлық жүйелерін ұстауға жұмсалған шығындарды көтерді, сондықтан бұл сома тиімсіз жоспарланған қаражат бөліміне түсті деп мәлімдейді. "Роуд шоу" туралы да дәл солай айтуға болады.
"Роуд шоу" да қажетті шығын ба?
- Әуелі оның не екенін түсіндірейін. "Қазақтуризм" туроператорлар тобын алып, оларды басқа елге, мысалы, Ресейге апарады. Онда ол жергілікті операторлармен бетпе-бет кездесулері өтетін бөлмені жалға алады – олар ынтымақтастық пен мақсаттар туралы меморандумдармен танысады, келіседі, қол қояды. Енді аудиторлар роуд шоу шығындарын – үй-жайларды жалға алу, кофебрейктер, техниканы жалға алу – мұның тиімсіз жоспарлау деп отыр, өйткені туроператорлардың кездесулерінде келісімшарттарға емес, меморандумдарға қол қойылды. Бірақ, бұл әлемдік тәжірибе екенін айтпай кетуге болмас – алдымен меморандум, ал нақты турларға келгенде келісімшартқа қол қойылады.
Міне, тағы бір мысал – қытайлық әлеуметтік желілерге ақша бөлінді, визасыз режим іске қосылғаны кезде қытайлықтар Қазақстан туралы хабардар болуы керек.
Әдетте бұл үшін ақша жыл соңына дейін бөлінеді, содан кейін біз жоспар бойынша қытай әлеуметтік желілерінде Қазақстан туралы жеткілікті ақпарат жарияланды, міндет орындалды деп есеп береміз. Бюджеттік қаржыландыру туралы айтар болсақ – 1 қаңтардан бастап кідіріс басталады, ақша тек наурыздан бастап бөлінеді. Ал қытайлық әлеуметтік желілер үзіліс жасамайды – ақпарат жүктелген, тек сәуір айында қаржыландыру басталған кезде жаңартыла бастайды. Мұны да аудиторлар тиімсіз жоспарлау деп таныды. Олар әлеуметтік желілерді дамыту тұрақты, үзіліссіз жүргізілуі керек дейді. Біз олармен келісеміз, бірақ ақша кідіріспен бөлінсе қайтеміз?
Бұзушылықтар тізімінде құнды асыра бағалау да бар – бұл да аз сома емес – 77 миллион теңге.
- Құнды асыра бағалауға келетін болсақ, іс жүзінде бюджет осы цифрлық жүйелерді сүйемелдеу бойынша 6 айға есептеледі, бірақ ақша кейінірек түседі және іс жүзінде шарт 4 айға жасалады, өйткені ақша 2 айға кешіктіріп жетеді, бірақ "ҚазақстанTravel" порталы алты ай бойы жұмыс істейді! Біз төрт айға кешігіп келісімшарт жасасамыз, бірақ алтыға төлейміз. Аудиторлар бұл ақшаны қайтару керек дейді. Біз ұлттық сайт жұмысын тоқтатпағанын түсіндіруге тырысып жатырмыз – бұл шетелдіктерге арналған туризм көрмесі!
Бірақ аудитор қағаздарды тексереді, оларды жақсы түсінеміз және дауласқан жоқпыз – "Қазақтуризм" 77 миллион теңгені бюджетке қайтарды. Әлі де 11 миллион теңгеге міндеттемелерді орындамау бар. Бұл соманы түсіндіру де оңай – министрлік "Қазақтуризмге" шараға шартты түрде 100 буклет басып шығаруды тапсырады, міндет орындалады, бірақ 50 жаңа буклет басып шығарылады, ал 50-і өз қорынан табылады. Тапсырыс орындалғанымен, 11 миллион теңге қайтарылды, тіпті дауласпадық.
Айыптаудағы тағы бір бап – негізсіз жалақы, оған 4 миллион теңге жұмсалған.
- "Қазақтуризм" қызметкерлерінің іссапары жоспарланып, аванс берілді, бірақ сапар тоқтатылды. Ақша әзірге қызметкерлердің қолында, бірақ олар әрине қайтарады. Бұл да бұзушылық деп саналды. Бір жарым миллиард теңге осыдан шыққан: 920 миллион – активтер мен цифрлық жүйелерді тиімсіз пайдалану, 547 миллион – тиімсіз жоспарлау, 77 миллион – құнды асыра бағалау және т. б.
БАҚ бір жарым миллиард теңге жымқырылған деген ақпарат таратты – бұл ауыр айып.
- Ұрлық туралы сөз мүлдем жоқ. Мен барлық ережелер бойынша бюджеттік бағдарламаның әкімшісі, яғни мен вице-министр ретінде жауапты екенімді түсінемін. Сондықтан мен 350 мың теңгеден екі айыппұл төледім. Жауапкершіліктен жалтармаймын, аудиторлардың ұсыныстарын орындаймын. Ескертулерге құлақ асамыз. Бірақ "Қазақтуризм" кассаларындағы ұрлық туралы айтудың қажеті жоқ, өйткені аудиторлар ондайды анықтаған жоқ.